Chuỗi cung ứng lạnh thực phẩm đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì sự an toàn, chất lượng và độ tươi của các sản phẩm dễ hỏng, bao gồm thịt, hải sản, sữa, trái cây và rau quả. Tại Việt Nam, nhu cầu về chuỗi cung ứng lạnh thực phẩm rất lớn nhưng cơ sở vật chất vẫn chưa đáp ứng đủ.

Nhu cầu của các lĩnh vực chủ chốt tăng cao thúc đẩy phát triển kho lạnh

Theo Vietnam Briefing, ngành kho lạnh của Việt Nam dự kiến ​​đạt 295 triệu đô la Mỹ vào năm 2025 ^[1]. Một trong những động lực chính thúc đẩy là do nhu cầu tiêu thụ thực phẩm tăng trưởng . Theo Tổng cục Thống kê Việt Nam (GSO), mặt hàng đông lạnh và tươi sống có mức chi tiêu bình quân đầu người hàng tháng vào năm 2022 khá cao như thịt (2.6kg), tôm và cá  (1.1kg), rau củ quả (3.1 kg). Giá trị xuất nhập khẩu thực phẩm cần dự trữ lạnh của Việt Nam (thủy sản, thịt, rau củ quả tươi ) đã tăng trưởng trong 5 năm qua. Với nhu cầu ngày càng tăng đối với thực phẩm tươi sống và tiêu chuẩn cao về tiêu chuẩn xuất khẩu quốc tế, chuỗi cung ứng lạnh dự kiến sẽ phát triển mạnh trong vài năm tới.

Nguồn: Tổng cục Thống kê, Niên giám thống kê (2023)

Hơn nữa, sự gia tăng của thương mại điện tử và các nền tảng tạp hóa trực tuyến, đặc biệt là sau đại dịch COVID-19, đã làm tăng nhu cầu về các giải pháp chuỗi lạnh hiệu quả để cung cấp hàng hóa dễ hỏng. Các công ty như Tiki, Shopee và Lazada kết hợp với các bên thứ 3 để tăng hiệu quả trong khâu giao hàng thực phẩm tươi.

Cơ sở hạ tầng chuỗi lạnh thực phẩm

Mặc dù nhu cầu cao nhưng cơ sở hạ tầng chuỗi lạnh thực phẩm vẫn chưa phát triển và gặp khó khăn trong việc đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng do hoạt động thương mại nông nghiệp đang mở rộng, ngành bán lẻ hiện đại và sở thích thay đổi của người tiêu dùng đối với thực phẩm lạnh và đông lạnh. Theo Euromonitor, vào năm 2019, Việt Nam chỉ có 48 kho lạnh với tổng công suất là 600.000 pallet. ^[2] . Hơn nữa, các cơ sở lưu trữ lạnh tại Việt Nam tập trung nhiều ở các khu vực phía Nam, đặc biệt là Đồng bằng sông Cửu Long, nơi chế biến thủy sản nổi bật, khiến các khu vực phía Bắc và miền Trung không được phục vụ đầy đủ. Ví dụ, các công ty lớn như Lineage Logistics đã mở rộng đáng kể ở phía Nam, với 36.650 pallet ở Bình Dương so với 20.000 pallet ở Bắc Ninh ^[3] . Tương tự, AJ Total vận hành 31.000 pallet ở Long An, trong khi chỉ có 23.000 pallet ở Hưng Yên ^[4].

Công ty tiêu biểu

Thị trường chuỗi cung ứng thực phẩm lạnh tại Việt Nam rất phân mảnh, với sự kết hợp giữa các công ty trong nước và nước ngoài. Trong khi các công ty trong nước cung cấp giá cả cạnh tranh, các công ty nước ngoài thường được coi là cung cấp dịch vụ cao cấp do công nghệ và cơ sở hạ tầng tiên tiến của họ. Một số công ty chính trong lĩnh vực kho lạnh và vận chuyển lạnh dựa trên thị phần như sau

Lineage Logistic

Transimex

ABA Cooltrans

Cơ hội thị trường cung ứng lạnh tại Việt Nam

Nhu cầu ngày càng tăng đối với thực phẩm tươi và đông lạnh đang thúc đẩy nhu cầu đảm bảo chất lượng cao hơn, điều này nhấn mạnh tầm quan trọng của việc bảo quản thực phẩm hiệu quả. Xu hướng này tác động trực tiếp đến sự mở rộng của ngành công nghiệp chuỗi lạnh, vì việc duy trì nhiệt độ và điều kiện bảo quản tối ưu là điều cần thiết để đảm bảo chất lượng và an toàn của sản phẩm. Khi ngành công nghiệp thực phẩm phát triển, nhu cầu về các giải pháp chuỗi lạnh tiên tiến trở nên quan trọng để quản lý và bảo vệ tính toàn vẹn của các sản phẩm dễ hỏng, dẫn đến sự gia tăng đầu tư và phát triển trong lĩnh vực chuỗi lạnh.

• Tăng chất lượng thực phẩm xuất khẩu: Xuất khẩu thực phẩm của Việt Nam, đặc biệt là hải sản và trái cây nhiệt đới, phụ thuộc rất nhiều vào hậu cần chuỗi lạnh để đáp ứng các tiêu chuẩn chất lượng quốc tế, đặc biệt là đối với các thị trường như Hoa Kỳ, EU và Nhật Bản. Các hiệp định thương mại tự do (FTA) như CPTPP và EVFTA càng làm tăng nhu cầu về cơ sở hạ tầng chuỗi lạnh tiên tiến để hỗ trợ tăng trưởng xuất khẩu.
• Tăng đầu tư vào chuỗi lạnh: Có tiềm năng đáng kể để đầu tư vào việc mở rộng các cơ sở lưu trữ lạnh, đặc biệt là ở các vùng nông nghiệp nông thôn, nơi khả năng tiếp cận các dịch vụ chuỗi lạnh còn hạn chế. Những tiến bộ công nghệ như giám sát nhiệt độ dựa trên IoT, blockchain để truy xuất nguồn gốc và hệ thống làm lạnh tiết kiệm năng lượng mang đến cơ hội cải thiện hiệu quả và tính bền vững.

Nhìn chung, ngành chuỗi cung ứng lạnh của Việt Nam mang đến nhiều cơ hội to lớn cho cả doanh nghiệp trong và ngoài nước, đặc biệt là trong các lĩnh vực phát triển cơ sở hạ tầng, ứng dụng công nghệ và hậu cần xuất khẩu.

Thách thức đối với thị trường ngành kho lạnh

Bất chấp triển vọng tăng trưởng, ngành chuỗi cung ứng thực phẩm đông lạnh của Việt Nam vẫn phải đối mặt với một số thách thức cần giải quyết để đạt được thành công bền vững lâu dài.

• Chi phí năng lượng cao: Kho lạnh và vận chuyển là những hoạt động tiêu tốn nhiều năng lượng. Chi phí điện và nhiên liệu tăng cao đặt ra thách thức đáng kể cho việc duy trì giá cả cạnh tranh trên thị trường. Các công ty phải cân bằng nhu cầu về dịch vụ chuỗi lạnh đáng tin cậy với thách thức quản lý chi phí hoạt động.
• Cấu trúc thị trường phân mảnh: Thị trường chuỗi lạnh của Việt Nam bị phân mảnh cao, với nhiều nhà cung cấp quy mô nhỏ thiếu năng lực và trình độ công nghệ tiên tiến của các công ty quốc tế lớn hơn. Sự phân mảnh này có thể dẫn đến tình trạng kém hiệu quả, đặc biệt là trong vận chuyển lạnh, nơi các nhà cung cấp độc lập có thể không tuân thủ các tiêu chuẩn chất lượng nghiêm ngặt.
• Cung vượt cầu ở các khu vực trọng điểm: Trong khi đầu tư vào cơ sở hạ tầng chuỗi lạnh đang diễn ra mạnh mẽ, một số khu vực, đặc biệt là ở miền Nam Việt Nam, đang phải đối mặt với tình trạng cung vượt cầu các cơ sở lưu trữ lạnh. Điều này dẫn đến việc sử dụng không hết công suất và tỷ lệ lấp đầy thấp hơn, có thể ảnh hưởng đến lợi nhuận. Các nhà cung cấp cần quản lý cẩn thận các kế hoạch mở rộng của mình để tránh tình trạng bão hòa thị trường hơn nữa.

Kết luận

Ngành chuỗi lạnh thực phẩm tại Việt Nam đang có sự tăng trưởng đáng kể, được thúc đẩy bởi nhu cầu tiêu dùng tăng, thị trường xuất khẩu mở rộng và đầu tư liên tục từ cả các công ty trong và ngoài nước. Tuy nhiên, ngành này cũng phải đối mặt với những thách thức, bao gồm chi phí hoạt động cao, phân mảnh thị trường và tình trạng cung vượt cầu theo khu vực. Các công ty có thể vượt qua những thách thức này trong khi tận dụng những tiến bộ công nghệ và cơ hội thị trường mới nổi có khả năng phát triển mạnh trong bối cảnh chuỗi lạnh đang thay đổi của Việt Nam.

[1] https://www.vietnam-briefing.com/doing-business-guide/vietnam/sector-insights/vietnam-s-cold-storage-industry-drivers-challenges-and-market-entry

[2] https://vir.com.vn/cold-chain-logics-in-high-demand-92343.html

[3] https://www.eria.org/uploads/media/7_RPR_FY2018_11_Chapter_3.pdf

[4] https://vnexpress.net/kho-lanh-rong-hang-chuc-nghin-m2-cua-aj-total-viet-nam-4371882.html

Đọc thêm những bài phân tích khác