Thị trường chế biến thủy sản Việt Nam và cơ hội cho nhà đầu tư nước ngoài

06Th112024

B&Company

Tổng quan thị trường và các động lực chính cho tăng trưởng

Việt Nam từ lâu đã được công nhận là một trong những nước sản xuất và xuất khẩu thủy sản hàng đầu thế giới[1]. Nhờ lợi thế về mặt địa lý, bao gồm hơn 3.260 km bờ biển và nguồn tài nguyên nước nội địa rộng lớn[2], đất nước này rất thích hợp cho hoạt động nuôi trồng thủy sản và đánh bắt cá. Theo VASEP (Hiệp hội chế biến và xuất khẩu thủy sản Việt Nam), Việt Nam hiện là một trong ba nước xuất khẩu thủy sản hàng đầu thế giới, sau Trung Quốc và Na Uy[3]. Đến năm 2024, Việt Nam sẽ xuất khẩu thủy sản sang gần 170 thị trường, trong đó có một số thị trường lớn và khó tính nhất như EU, Hoa Kỳ, Nhật Bản, Úc, Anh và Trung Quốc[4]Đến nay, ngành thủy sản đã phát triển nhanh, toàn diện và ổn định, trở thành ngành kinh tế quan trọng của đất nước. Ngành chế biến thủy sản đóng vai trò quan trọng trong việc gia tăng giá trị cho sản phẩm thủy sản thô thông qua việc đông lạnh, đóng gói và cải thiện thời hạn sử dụng, đưa Việt Nam trở thành trung tâm xuất khẩu thủy sản chế biến toàn cầu.

Top export partners in fishery industry (2023) Fishery export turnover

Nguồn: GSO

Mặc dù khối lượng xuất khẩu thủy sản của Việt Nam năm 2023 có giảm do các yếu tố kinh tế bên ngoài như lạm phát cao tại nhiều đối tác xuất khẩu của Việt Nam và tác động của xung đột Nga - Ukraine đến chi phí logistics, thị trường vẫn có dấu hiệu phục hồi trong năm 2024. Quý III/2024, xuất khẩu thủy sản đạt 2,76 tỷ USD, tăng gần 13% so với cùng kỳ năm ngoái, trong đó các mặt hàng chủ lực cũng có bước đột phá đáng kể so với năm 2023[5].

Về các yếu tố chính thúc đẩy sự tăng trưởng của ngành chế biến thủy sản, có một số yếu tố có thể được xem xét. Trước hết, nhu cầu thủy sản toàn cầu tăng cao, do ý thức về sức khỏe ngày càng tăng và chuyển sang chế độ ăn giàu protein, đã thúc đẩy xuất khẩu của Việt Nam. Nhu cầu này đặc biệt mạnh ở các thị trường lớn như EU và Hoa Kỳ, vốn là hai đối tác xuất khẩu hàng đầu của nước này trong nhiều năm. Thứ haiNhững tiến bộ công nghệ trong chế biến thủy sản đã giúp các công ty tại Việt Nam nâng cao hiệu quả và chất lượng sản phẩm, đáp ứng các tiêu chuẩn cao của thị trường quốc tế trong khi vẫn giữ chi phí sản xuất ở mức thấp. Thứ baVị trí địa lý thuận lợi và khí hậu nhiệt đới của Việt Nam đã tạo điều kiện lý tưởng cho hoạt động nuôi trồng và đánh bắt thủy sản, thúc đẩy hơn nữa sự phát triển của nghề nuôi tôm và cá tra - vốn được coi là nền tảng cho xuất khẩu thủy sản của nước này. Cuối cùngChi phí lao động cạnh tranh của Việt Nam đã khiến ngành chế biến thủy sản trở nên hấp dẫn hơn đối với các nhà đầu tư nước ngoài đang tìm kiếm các giải pháp sản xuất hiệu quả về mặt chi phí.

Chính sách và hỗ trợ của chính phủ

Với mục tiêu đưa Việt Nam trở thành trung tâm chế biến thủy sản toàn cầu, xứng đáng nằm trong top 5 quốc gia hàng đầu thế giới vào năm 2030, Chính phủ Việt Nam đã ban hành nhiều chính sách trong những năm gần đây để tạo điều kiện phát triển ngành chế biến thủy sản. Các chính sách này nhằm khuyến khích sản xuất theo chuỗi giá trị sản xuất, chế biến và tiêu thụ thủy sản. Một ví dụ điển hình là Quyết định số 1408/QĐ-TTg[6], được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt ngày 16 tháng 8 năm 2021. Quyết định này nêu rõ Kế hoạch phát triển ngành chế biến thủy sản giai đoạn 2021-2030, trong đó đặt ra các mục tiêu rõ ràng đến năm 2030 như bảng dưới đây:

Mục tiêu của ngành chế biến thủy sản đến năm 2030

Tốc độ tăng trưởng của nghề cá

Tỷ lệ giá trị xuất khẩu

Cơ sở chế biến thủy sản

Giá trị chế biến thủy sản trong nước

Trên 6%/năm

Trung bình 40%, trong đó:

– Tôm: 60%

– Cá tra: 10%

– Cá ngừ: 70%

– Mực và bạch tuộc: 30%

– Nghề cá khác: 30%

Trên 70% đạt trình độ công nghệ sản xuất trung bình tiên tiến

Đạt 40.000 – 45.000 tỷ đồng

Nguồn: Quyết định 1408/QĐ-TTg

Để khuyến khích đầu tư và phát triển bền vững trong ngành chế biến thủy sản, Chính phủ cũng đã thực hiện chính sách giảm thuế thu nhập doanh nghiệp cho các công ty chế biến thủy sản. Theo Nghị định 218/2013/NĐ-CP, doanh nghiệp đầu tư dự án mới trong lĩnh vực chế biến nông, lâm, thủy sản tại vùng khó khăn được hưởng mức thuế suất ưu đãi 10% trong 15 năm, miễn thuế 4 năm đầu và giảm 50% trong 9 năm tiếp theo[7]. Ngoài ra, Nghị định 57/2021/NĐ-CP còn có các chính sách ưu đãi đối với các dự án đầu tư nông nghiệp công nghệ cao hoặc các dự án đầu tư tại các vùng khó khăn, khuyến khích các doanh nghiệp ứng dụng công nghệ tiên tiến để nâng cao chất lượng sản phẩm, bảo vệ môi trường tự nhiên nói chung.[8]. Các chính sách này đã giúp giảm chi phí tài chính, thúc đẩy đầu tư, nâng cao sức cạnh tranh của ngành chế biến thủy sản Việt Nam trên thị trường quốc tế.

Không chỉ thông qua các văn bản, Chính phủ cũng đã có những hành động cụ thể để hỗ trợ các doanh nghiệp trong lĩnh vực chế biến thủy sản. Đáng chú ý, vào cuối quý II năm 2023, trong bối cảnh Việt Nam đang phải đối mặt với những khó khăn đáng kể trong lĩnh vực xuất khẩu, Thủ tướng Chính phủ đã lắng nghe đề xuất của nhiều doanh nghiệp, giao Ngân hàng Nhà nước nghiên cứu, đề xuất gói tín dụng 10.000 tỷ đồng hỗ trợ doanh nghiệp trong lĩnh vực chế biến lâm sản và thủy sản[9].

Người chơi chính

Các công ty chế biến thủy sản tại Việt Nam chủ yếu tập trung ở các vùng ven biển phía Nam và Đồng bằng sông Cửu Long do có nguồn tài nguyên thiên nhiên phong phú. Theo Trung tâm Nuôi trồng thủy sản nước ngọt quốc gia phía Nam, Đồng bằng sông Cửu Long là nơi sinh sống của hơn 250 loài cá nước ngọt, trong đó có khoảng 50 loài có giá trị kinh tế cao và gần 20 loài được coi là quý hiếm[10]. Vì lý do đó, những cái tên nổi bật nhất trong ngành chế biến thủy sản tại Việt Nam chủ yếu tập trung ở miền Nam, cụ thể hơn là vùng Đồng bằng sông Cửu Long. Biểu đồ dưới đây cho thấy tỷ lệ số lượng các công ty chế biến thủy sản tại các vùng khác nhau ở Việt Nam.

Proportions in the number of fishery processing companies in different regions in Vietnam

Nguồn: Cơ sở dữ liệu của B&Company

Bảng dưới đây nêu bật một số đơn vị chủ chốt trong ngành chế biến thủy sản:

Key players in the fishery processing sector in Vietnam

Key players in the fishery processing sector in Vietnam

Nguồn: Tổng hợp của B&Company

Cơ hội cho các nhà đầu tư nước ngoài

Mặc dù gặp khó khăn đáng kể trong xuất khẩu thủy sản năm 2023, các công ty chế biến và xuất khẩu thủy sản năm 2024 đã bắt đầu chứng kiến sự tăng trưởng và phục hồi doanh thu đáng kể. Đây là cơ hội để ngành thủy sản Việt Nam tăng tốc trong những tháng tới cho đến cuối năm, với triển vọng đạt 9,5 tỷ USD - tăng 7% so với năm 2023[11]. Điều này mở đường cho việc thúc đẩy đầu tư kinh doanh từ các công ty nước ngoài. Ngành thủy sản Việt Nam đang tận dụng những cơ hội mới phát sinh từ các hiệp định thương mại quốc tế, như Hiệp định thương mại tự do Việt Nam - EU (EVFTA), mở ra các thị trường xuất khẩu tiềm năng tại Châu Âu. Với sự tăng trưởng đáng kể và tiềm năng chưa được khai thác, ngành thủy sản Việt Nam cũng đang thu hút được nguồn vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) đáng kể. Theo báo cáo của IPAVIETNAM năm 2022, ngành thủy sản hiện có hơn 110 dự án FDI, với tổng vốn đầu tư lũy kế vượt 1 tỷ USD[12]. Dòng vốn FDI này hỗ trợ mục tiêu lớn hơn của Việt Nam là tăng cường ngành nuôi trồng thủy sản và chế biến thủy sản thông qua cải thiện cơ sở hạ tầng, tiến bộ công nghệ và chiến lược thúc đẩy xuất khẩu.

Phần kết luận

Thị trường chế biến thủy sản của Việt Nam mang đến nhiều cơ hội đáng kể cho các nhà đầu tư nước ngoài, được thúc đẩy bởi sự hỗ trợ mạnh mẽ của chính phủ, thị trường xuất khẩu phát triển mạnh mẽ và nhu cầu toàn cầu ngày càng tăng đối với thủy sản. Mặc dù có những thách thức, chẳng hạn như sự cạnh tranh từ các công ty trong nước đã thành danh và nhu cầu tuân thủ các tiêu chuẩn quốc tế, nhưng phần thưởng tiềm năng là rất đáng kể. Bằng cách tận dụng lợi thế tự nhiên, các ưu đãi của chính phủ và mạng lưới thương mại mở rộng của Việt Nam, các nhà đầu tư nước ngoài có thể đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy hơn nữa vị thế của đất nước như một quốc gia dẫn đầu về thủy sản toàn cầu.

[1] Các sản phẩm thủy sản chính của Việt Nam hiện được Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam (VASEP) báo cáo bao gồm tôm, cá tra, cá ngừ, mực và bạch tuộc, nhuyễn thể và cua.

[2] Viện Tài chính Quốc gia (2018). Phát triển kinh tế biển Việt Nam: Cần phát huy tiềm năng và lợi thế so sánh.Đánh giá>

[3] Trung tâm WTO (2024). Việt Nam trở thành nước xuất khẩu thủy sản lớn thứ ba thế giới.Đánh giá>

[4] Bộ Công Thương (2023). Thúc đẩy thương mại – Nỗ lực phục hồi tăng trưởng xuất khẩu thủy sản.Đánh giá>

[5] VASEP (2024). Xuất khẩu thủy sản quý 3/2024 đạt 2,76 tỷ USD.Đánh giá>

[6] Thủ tướng Chính phủ (2021). Phê duyệt Đề án phát triển ngành chế biến thủy sản giai đoạn 2021-2030.Đánh giá>

[7] Chính phủ (2014). Quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành Luật Thuế thu nhập doanh nghiệp.Đánh giá>

[8] Chính phủ (2021). Về ưu đãi thuế thu nhập doanh nghiệp đối với dự án sản xuất sản phẩm công nghiệp hỗ trợ.Đánh giá>

[9] Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (2024). Gói tín dụng ưu đãi chứng minh hiệu quả.Đánh giá>

[10] Quy hoạch tài nguyên nước miền Nam. Tài nguyên của đồng bằng sông Cửu Long.Đánh giá>

[11] VnEconomy (2024). Xuất khẩu thủy sản 9 tháng đạt hơn 7 tỷ USD, trong đó sản phẩm tôm và cá tra tăng trưởng nhanh.Đánh giá>

[12] IPAVIETNAM (2022). Báo cáo toàn diện ngành thủy sản Việt Nam.Đánh giá>

Công ty TNHH B&Company

Công ty Nhật Bản đầu tiên chuyên về nghiên cứu thị trường tại Việt Nam từ năm 2008. Chúng tôi cung cấp nhiều dịch vụ bao gồm báo cáo ngành, phỏng vấn ngành, khảo sát người tiêu dùng, kết nối doanh nghiệp. Ngoài ra, chúng tôi gần đây đã phát triển cơ sở dữ liệu gồm hơn 900.000 công ty tại Việt Nam, có thể được sử dụng để tìm kiếm đối tác và phân tích thị trường.

Vui lòng liên hệ với chúng tôi nếu bạn có bất kỳ thắc mắc nào.

info@b-company.jp + (84) 28 3910 3913