Tổng quan

Chế biến thực phẩm là một trong những ngành được Việt Nam ưu tiên phát triển đến năm 2025, tầm nhìn đến năm 2035. Ngành chế biến thực phẩm tại Việt Nam đã tăng trưởng đều đặn trong những năm qua. Trong giai đoạn 2013-2017, chỉ số sản xuất công nghiệp (IIP) của ngành chế biến thực phẩm tăng bình quân 6.82%/năm (VGP, 2018). Mặc dù chịu tác động của đại dịch COVID-19, IIP 2020 của ngành vẫn tăng 5,3% so với năm 2019 (GSO, 2020), cũng như chất lượng sản phẩm và số lượng doanh nghiệp.

Chỉ trong vòng 2 năm 2016-2018, ngành chế biến thực phẩm đã chứng kiến sự gia tăng mạnh mẽ 30% lên gần 10.000 công ty. 5 tỉnh/thành phố có nhiều công ty chế biến thực phẩm nhất bao gồm Thành phố Hồ Chí Minh, Hà Nội, Bình Phước, Tiền Giang và Long An. 5 tỉnh/thành phố này chiếm gần 50% trong tổng số các công ty chế biến thực phẩm trên toàn quốc (Dữ liệu doanh nghiệp B&Company). Các tỉnh phía Nam có mật độ công ty chế biến thực phẩm cao nhất, điều này có thể lý giải là do nguồn tài nguyên nông nghiệp dồi dào và vựa lúa màu mỡ tại đây, đặc biệt là ở đồng bằng sông Cửu Long.

Được coi là vựa lương thực của thế giới, Việt Nam có nhiều lợi thế cho ngành công nghiệp chế biến với nhiều loại sản phẩm đa dạng, từ gạo, rau, cà phê, hạt tiêu đến hạt điều, trái cây nhiệt đới, thủy sản... Năm 2020, Việt Nam đứng thứ 16 thế giới về xuất khẩu nông, lâm, thủy sản với giá trị xuất khẩu 41,25 tỷ USD. Ngành nông nghiệp cũng đóng góp to lớn vào nền kinh tế quốc dân, là ngành duy nhất liên tục duy trì được thặng dư thương mại. Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN&PTNT) đặt mục tiêu đến năm 2025, giá trị xuất khẩu nông, lâm, thủy sản của Việt Nam đạt khoảng 50 - 51 tỷ USD và tăng lên 60 - 62 tỷ USD vào năm 2030 (Báo điện tử Đảng Cộng sản Việt Nam, 2020).

Tăng cường các giao dịch M&A

Mặc dù kim ngạch xuất khẩu nông, lâm, thủy sản của Việt Nam trên thị trường thế giới vẫn tăng chủ yếu về khối lượng, nhưng tỷ trọng các sản phẩm chế biến sâu và các sản phẩm có giá trị gia tăng chưa cao. Thực tế, công nghệ chế biến nông sản của nước ta mới chỉ đạt chuẩn khu vực và quốc tế. Về mặt tích cực, theo các chuyên gia, những hạn chế này thu hút các công ty nước ngoài đầu tư, hoàn thiện chuỗi giá trị cho ngành chế biến thực phẩm tại Việt Nam. Năm 2018, có khoảng 370 công ty có vốn FDI 100% và 70 công ty liên doanh trong lĩnh vực chế biến thực phẩm (B&Company Enterprise Data). Tính đến tháng 1/2019, tổng vốn FDI vào lĩnh vực chế biến thực phẩm đạt 11,2 tỷ USD, trải dài trên 717 dự án, chưa kể hoạt động M&A (Agro info, 2019).

Những năm gần đây cũng chứng kiến nhiều vụ M&A trong ngành, trong đó có thể kể đến CJCJ (công ty con chuyên về thực phẩm và công nghệ y sinh của tập đoàn CJ Group của Hàn Quốc) đã thâu tóm hoặc mua lại cổ phần đáng kể tại một số thương hiệu và công ty thực phẩm trong nước, chuyên về chế biến và bảo quản rau, quả, sản xuất bánh và thực phẩm chế biến sẵn, bán buôn thực phẩm. Trong đó có Ông Kim và Công ty Cổ phần chế biến Cầu Tre (Agroinfo, 2019). Công ty Cổ phần Tập đoàn Kido, doanh nghiệp kinh doanh đồ ăn nhẹ hàng đầu Việt Nam, đã chuyển nhượng 100% cổ phần tại Công ty Cổ phần Kinh Đô Bình Dương cho Tập đoàn Mondelez International (Hoa Kỳ) với giá 370 triệu USD cho 80% cổ phiếu, 20% cổ phiếu đã được bán sau đó (Báo Đầu tư Online, 2020). Công ty Cổ phần Sữa Việt Nam (Vinamilk) đã chuyển nhượng gần 20% cổ phần cho Tập đoàn Fraser & Neave (F&N - Singapore) (Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam Báo điện tử, 2019).

Quan điểm của chính phủ và tương lai của ngành chế biến thực phẩm

Chính phủ cũng kỳ vọng đầu tư nước ngoài sẽ đóng vai trò chính trong việc thúc đẩy ngành chế biến thực phẩm của đất nước. Các ưu đãi và điều kiện thuận lợi được đưa ra, ưu tiên cho các dự án có công nghệ tiên tiến, thân thiện với môi trường và tạo ra các sản phẩm có giá trị gia tăng cao. Các chuỗi sản xuất tích hợp công nghệ cao hoàn toàn được miễn thuế. Ngoài ra, các nhà đầu tư được hưởng mức thuế thu nhập doanh nghiệp thấp hơn 5% so với mức thuế suất thông thường (25%). Các dự án được ưu tiên sẽ được miễn thuế trong tối đa 4 năm, sau đó sẽ được hưởng mức thuế suất thấp hơn 50% so với mức thuế suất thông thường trong 9 năm tiếp theo (Agroinfo, 2019). Hiện nay, hầu hết các nhà đầu tư nước ngoài đến từ các quốc gia và vùng lãnh thổ châu Á như Thái Lan, Đài Loan, Malaysia, Hàn Quốc và Trung Quốc. Bằng cách đưa ra các chính sách ưu đãi, chính phủ kỳ vọng sẽ thu hút đầu tư từ các quốc gia có ngành chế biến thực phẩm mạnh và công nghệ hiện đại như Nhật Bản, Hoa Kỳ, Úc và các thành viên EU.

Với dân số trẻ ngày càng tăng và mức thu nhập tăng, Việt Nam hiện đang cho thấy nhu cầu trong nước về thực phẩm và đồ uống ngày càng tăng. Ngoài ra, Việt Nam đã và đang tham gia các hiệp định thương mại tự do thế hệ mới, như Hiệp định Đối tác toàn diện và tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP), Hiệp định thương mại tự do Việt Nam - EU (EVFTA), do đó cơ hội mở rộng thị trường xuất khẩu các sản phẩm nông nghiệp, đặc biệt là các sản phẩm chế biến, rộng mở hơn. Như vậy, ngành chế biến thực phẩm của Việt Nam có tiềm năng rất lớn về cả thị trường trong nước và xuất khẩu, càng hấp dẫn các nhà đầu tư nước ngoài.

Xin hãy đọc các bài viết đánh giá ngành khác từ chúng tôi hoặc yêu cầu một!

Uyên Đàm

Tài liệu tham khảo:

1. Dữ liệu doanh nghiệp B&Company
2. AGROINFO (2019). Ngành chế biến thực phẩm phát triển nhanh của Việt Nam thu hút sự quan tâm của các nhà đầu tư nước ngoài
3. Báo điện tử Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam (2019). Ngành chế biến thực phẩm thu hút đầu tư
4. Báo điện tử Đảng Cộng sản Việt Nam (2020). Nỗ lực lớn thúc đẩy giá trị xuất khẩu nông, lâm, thủy sản
5. Tổng cục Thống kê (2020). Chỉ số sản xuất công nghiệp năm 2020
6. Báo Đầu Tư Online (2020). Cuộc đối đầu thú vị giữa Mondelez Kinh Đô và KIDO
7. VGP (2019). Chế biến thực phẩm tại Việt Nam: 'Miền đất hứa' cho các nhà đầu tư