Cơ hội cho ngành chăm sóc sức khỏe người cao tuổi tại Việt Nam

08/10/2024

B&Company

Chăm sóc sức khỏe / Cuộc sống / Dịch vụ công cộng

Tổng quan về dân số già hóa của Việt Nam và giải quyết tầm quan trọng của chăm sóc sức khỏe người cao tuổi

Tính đến năm 2023, Việt Nam ước tính có 100,3 triệu người[2], quốc gia đông dân thứ ba ở Đông Nam Á (sau Indonesia và Philippines) và đứng thứ 15 trên thế giới[3]Theo Quỹ Dân số Liên hợp quốc, Việt Nam là một trong những quốc gia có tốc độ già hóa dân số nhanh nhất thế giới và dự kiến đến năm 2036 sẽ chuyển từ xã hội “già hóa” sang xã hội “già hóa”.[4]. Số liệu từ báo cáo dân số năm 2023 của Tổng cục Thống kê (GSO) cho thấy tỷ lệ người từ 60 tuổi trở lên đã tăng nhanh chóng, từ 11,9% năm 2019 lên 13,9% năm 2023[5]. Sự thay đổi nhân khẩu học này diễn ra không chỉ do tỷ lệ tử vong giảm và tuổi thọ tăng mà còn do tỷ lệ sinh giảm mạnh, dẫn đến quá trình lão hóa nhanh chóng.

Số lượng người cao tuổi ở Việt Nam (2019-2023)

Năm	2019	2020	2021	2022	2023
Số lượng người cao tuổi	11,4 triệu	11,6 triệu	12,6 triệu	11,8 triệu	13,9 triệu

Nguồn: GSO

Bảng trên cho thấy số lượng người cao tuổi tăng nhanh trở lại trong giai đoạn hậu Covid-19 (năm 2022 so với năm 2023), phản ánh tốc độ già hóa dân số nhanh chóng của đất nước.

Average Life Expectancy at Birth

Nguồn: GSO

Điều này nhấn mạnh nhu cầu cấp thiết về một hệ thống chăm sóc sức khỏe có khả năng giải quyết các nhu cầu riêng biệt của người lớn tuổi, bao gồm quản lý bệnh mãn tính, chăm sóc dài hạn và hỗ trợ sức khỏe tâm thần. Đảm bảo rằng người cao tuổi nhận được sự chăm sóc phù hợp không chỉ quan trọng để nâng cao chất lượng cuộc sống của họ mà còn để duy trì tính bền vững của hệ thống chăm sóc sức khỏe của đất nước.

Tình hình chăm sóc sức khỏe người cao tuổi hiện nay

Thị trường chăm sóc sức khỏe người cao tuổi tại Việt Nam đang phải đối mặt với nhiều thách thức, trong đó có ba thách thức đặc biệt quan trọng: thiếu người chăm sóc tận tâm, hạn chế về tài chính và cơ sở hạ tầng không đầy đủ ở các vùng nông thôn.

Trước hết, về người chăm sóc, một mô hình gia đình truyền thống lý tưởng là một gia đình nhiều thế hệ, trong đó nhiều thành viên thường sống chung với nhau qua ba thế hệ trở lên: ông bà, cha mẹ và con cái. Mô hình gia đình này khá phổ biến trong quá khứ, cho phép những người cao tuổi sống với gia đình đã chăm sóc họ trong những năm cuối đời. Tuy nhiên, hiện nay, mô hình gia đình nhiều thế hệ dường như đang suy giảm do tác động của phát triển kinh tế, lối sống công nghiệp và ảnh hưởng của xu hướng hội nhập quốc tế. Do đó, mô hình gia đình hạt nhân có thể trở nên phổ biến hơn trong tương lai, nơi những đứa con đã trưởng thành muốn có không gian sống riêng và chuyển ra khỏi cha mẹ già của mình. Ngay cả những đứa con đã trưởng thành sống với cha mẹ già của mình cũng có thể không có mặt thường xuyên vì công việc và trách nhiệm tăng lên, dẫn đến một số gia đình phải dựa vào những người giúp việc không được đào tạo, dẫn đến thiếu người chăm sóc tận tụy. Theo Trưởng phòng Nghiên cứu Văn hóa - Xã hội, Viện Nghiên cứu Phát triển TP.HCM, tại TP.HCM, 99,5% người cao tuổi được chăm sóc tại nhà, một số ít được chăm sóc tại các cơ sở chăm sóc, chủ yếu là người cao tuổi, đơn độc, không có người hỗ trợ hoặc đủ điều kiện hưởng trợ cấp của Chính phủ.[6].

Thứ haiVề mặt hạn chế tài chính, nhiều người cao tuổi còn phải dựa vào lương hưu và bảo hiểm hạn chế, thường không cung cấp đủ hỗ trợ tài chính cho việc chăm sóc y tế tốt khi cần.

Thứ ba, về cơ sở hạ tầng nói chung, đặc biệt là ở các vùng nông thôn, không phải lúc nào cũng dễ tiếp cận đối với người cao tuổi, khiến họ khó di chuyển trong cộng đồng của mình, đặc biệt là những người sử dụng xe lăn. Hệ thống chăm sóc sức khỏe cho người cao tuổi phải đối mặt với nhiều thách thức, đặc biệt là đối với những người ở vùng sâu vùng xa không có thu nhập thường xuyên, vì việc kiểm tra sức khỏe định kỳ là không khả thi. Do đó, hầu hết bệnh nhân cao tuổi được chẩn đoán ở giai đoạn tiến triển của bệnh, dẫn đến việc điều trị khó khăn và tốn kém[7]Những vấn đề này làm nổi bật nhu cầu cải thiện hỗ trợ và nguồn lực cho dân số già.

Chính sách và hỗ trợ của chính phủ cho thị trường chăm sóc người cao tuổi

Chính phủ Việt Nam đã nhận thức được tầm quan trọng của việc giải quyết vấn đề chăm sóc người cao tuổi và đã bắt đầu triển khai nhiều chính sách hỗ trợ lĩnh vực này. Một số chính sách phù hợp đã được ban hành để đảm bảo mọi quyền và cơ hội phù hợp cho người cao tuổi. Trong số đó, Quyết định số 1579/QĐ-TTg ngày 13 tháng 10 năm 2020 phê duyệt chương trình chăm sóc sức khỏe người cao tuổi đến năm 2030[8]và Quyết định số 2156/QĐ-TTg ngày 21 tháng 12 năm 2021 phê duyệt Chương trình hành động quốc gia vì người cao tuổi giai đoạn 2021-2030[9] đáng chú ý nhất là với mục tiêu nhất quán, đó là đảm bảo hỗ trợ pháp lý cho người cao tuổi là ưu tiên hàng đầu của nhà nước.

Trong những năm qua, Chính phủ Việt Nam đã có nhiều hành động hỗ trợ người cao tuổi đảm bảo chất lượng cuộc sống. Trong Nghị định số 76/2024/NĐ-CP ngày 01 tháng 7 năm 2024[10], Chính phủ cũng đã kịp thời điều chỉnh mức hỗ trợ cho các đối tượng bảo trợ xã hội, trong đó có người cao tuổi, lên mức 500.000 đồng/tháng. Ngoài ra, cả nước có 400 trung tâm bảo trợ xã hội tư nhân và hơn 200 trung tâm bảo trợ xã hội do Nhà nước thành lập và quản lý[11]Các cơ quan liên quan cũng thường xuyên tổ chức các hoạt động giáo dục, phổ biến pháp luật cho người cao tuổi.

Cơ hội và nghiên cứu điển hình

Bối cảnh chăm sóc sức khỏe người cao tuổi đang thay đổi tại Việt Nam với nhiều thách thức mang đến nhiều cơ hội phát triển, trong đó có hai cơ hội nổi bật: cơ sở chăm sóc người cao tuổi và hỗ trợ máy móc chăm sóc người cao tuổi.

Về cơ hội cho các cơ sở chăm sóc người cao tuổi, nhu cầu ngày càng tăng của nhóm dân số cao tuổi đòi hỏi các dịch vụ chăm sóc sức khỏe chuyên khoa. Tuy nhiên, họ thường phải đối mặt với những tình huống khó xử trong việc lựa chọn các dịch vụ chăm sóc phù hợp. Ý tưởng chuyển từ chăm sóc gia đình sang viện dưỡng lão, nơi họ sẽ dành 24/7 xa những người thân yêu và môi trường quen thuộc, có thể khiến nhiều người cao tuổi do dự, như đã đề cập ở trên, hầu hết người cao tuổi Việt Nam đã quen với việc được gia đình chăm sóc trong những năm cuối đời. Tình hình này tạo ra nhu cầu ngày càng tăng đối với các dịch vụ chuyên khoa cung cấp các giải pháp thay thế cho việc xa nhà.

Những tiến bộ về công nghệ, chẳng hạn như thiết bị theo dõi sức khỏe và ứng dụng di động cũng cung cấp các giải pháp sáng tạo để nâng cao việc chăm sóc người cao tuổi bằng cách cho phép tham vấn từ xa và theo dõi sức khỏe liên tục, do đó cải thiện khả năng tiếp cận dịch vụ chăm sóc và hiệu quả trong việc quản lý sức khỏe người cao tuổi. Năm 2021, UNFPA đã hợp tác với Bộ Y tế để chính thức ra mắt ứng dụng di động S-Health, một nền tảng mới được thiết kế riêng cho việc chăm sóc sức khỏe từ xa cho người cao tuổi[12]Ngoài ra, các giải pháp phần cứng như camera giám sát, máy đo nhịp tim tại giường và đồng hồ GPS cũng đang được ưa chuộng. Các công ty đầu tư vào việc phát triển và cung cấp các giải pháp này có thể đáp ứng nhu cầu của các gia đình đang tìm kiếm giải pháp chăm sóc đáng tin cậy cho những người thân lớn tuổi của họ.

Một số nghiên cứu điển hình đã minh họa cả tiến trình và tiềm năng trong lĩnh vực chăm sóc người cao tuổi của Việt Nam. Ví dụ, để đáp ứng nhu cầu ở cùng gia đình trong khi vẫn đảm bảo được chăm sóc chu đáo khi không có thành viên gia đình nào ở nhà, một mô hình nhà dưỡng lão bán phần mới đã được giới thiệu vào năm 2022 tại Hà Nội. Nhà trẻ Nhân Ái lấy cảm hứng từ các mô hình chăm sóc người cao tuổi ở Nhật Bản, hướng đến mục tiêu tạo ra một môi trường sống an toàn và thú vị cho người cao tuổi, tạo cơ hội giao lưu xã hội vào ban ngày khi các thành viên gia đình không thể chăm sóc họ, đồng thời cho phép họ trở về nhà vào buổi tối[13]. Hiệu quả của mô hình này được lan tỏa vào năm 2024 khi Tập đoàn đầu tư Khôi Nguyên và Công ty TNHH Genki Living Energy chính thức ra mắt Trung tâm chăm sóc Genki House với mô hình bán dưỡng lão tương tự tại TP.HCM[14].

Nhan Ai Daycare

Nhan Ai Daycare

Giá cả: 600.000 VND/ngày

Genki House

Genki House

Giá cả: 533.000 VND/ngày

Nguồn: Nhà trẻ Nhân Ái[15] và trang web chính thức của Genki House[16]

Phần kết luận

Tóm lại, ngành chăm sóc sức khỏe người cao tuổi tại Việt Nam đang ở một bước ngoặt quan trọng. Dân số người cao tuổi ngày càng tăng đặt ra cả thách thức và cơ hội để tăng trưởng và cải thiện. Bằng cách giải quyết những khoảng cách hiện tại, tận dụng sự hỗ trợ của Chính phủ và khám phá các giải pháp sáng tạo, Việt Nam có thể phát triển một hệ thống chăm sóc sức khỏe hiệu quả hơn cho dân số già của mình đồng thời cho phép lĩnh vực này tạo ra kết quả kinh tế.

[1] Theo Luật số 39/2009/QH12 của Quốc hội, người cao tuổi là công dân Việt Nam từ đủ 60 tuổi trở lên.

[2] Tổng cục Thống kê. Thông cáo báo chí về tình hình dân số, việc làm tại 4^th quý và năm 2023Đánh giá>

[3] Dữ liệu của Liên Hợp Quốc (2023). Dân số, diện tích bề mặt và mật độĐánh giá>

[4] Quỹ Dân số Liên hợp quốc (2024). Lão hóa.Đánh giá>

[5] Tổng cục Thống kê. Thông cáo báo chí về tình hình dân số, việc làm tại 4^th quý và năm 2023Đánh giá>

[6] VTV (2023). Người cao tuổi lựa chọn dịch vụ chăm sóc sức khỏe như thế nào?Đánh giá>

[7] VOV (2024). Thích ứng với già hóa dân số và chăm sóc sức khỏe người cao tuổi.Đánh giá>

[8] Thủ tướng Chính phủ (2020). Phê duyệt chương trình chăm sóc sức khỏe người cao tuổi đến năm 2030.Đánh giá>

[9] Thủ tướng Chính phủ. (2021). Phê duyệt Chương trình hành động quốc gia vì người cao tuổi giai đoạn 2021-2030.Đánh giá>

[10] Chính phủ (2024). Sửa đổi Nghị định số 20/2021/NĐ-CP ngày 15 tháng 3 năm 2021 về chính sách trợ giúp xã hội.Đánh giá>

[11] Tạp chí Quản lý Nhà nước (2024). Bảo đảm an sinh xã hội cho người cao tuổi trong bối cảnh thúc đẩy xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam hiện nay.Đánh giá>

[12] UNFPA (2021). Ra mắt ứng dụng “S-Health” tập trung vào chăm sóc người cao tuổiĐánh giá>

[13] VnExpress (2023). Nhà dưỡng lão bán phần.Đánh giá>

[14] Người lao động (2024). Thành phố Hồ Chí Minh ra mắt “nhà bán dưỡng lão” dành cho người cao tuổi.Đánh giá>

[15] Bảng giá dịch vụ trông trẻ Nhân ÁiĐánh giá>

[16] Bảng giá dịch vụ của Genki HouseĐánh giá>

Công ty TNHH B&Company

Công ty Nhật Bản đầu tiên chuyên về nghiên cứu thị trường tại Việt Nam từ năm 2008. Chúng tôi cung cấp nhiều dịch vụ bao gồm báo cáo ngành, phỏng vấn ngành, khảo sát người tiêu dùng, kết nối doanh nghiệp. Ngoài ra, chúng tôi gần đây đã phát triển cơ sở dữ liệu gồm hơn 900.000 công ty tại Việt Nam, có thể được sử dụng để tìm kiếm đối tác và phân tích thị trường.

Vui lòng liên hệ với chúng tôi nếu bạn có bất kỳ thắc mắc nào.

info@b-company.jp + (84) 28 3910 3913