Sự phát triển nhanh chóng của thị trường thực phẩm chức năng Việt Nam

15Th42020

B&Company

Tổng quan thị trường

Thị trường thực phẩm chức năng là một trong những thị trường tăng trưởng nhanh nhất. Theo báo cáo công bố năm 2019 của Grand View Research, quy mô toàn cầu trị giá 161,49 tỷ đô la Mỹ vào năm 2018. Quy mô thị trường toàn cầu dự kiến sẽ đạt 275,77 tỷ đô la Mỹ vào năm 2025 và dự kiến sẽ mở rộng ở tốc độ CAGR là 7,9% trong giai đoạn dự báo. Tại Đông Nam Á, kể từ năm 2011, thị trường thực phẩm chức năng đã có sự tăng trưởng nhanh chóng, trị giá 17,4 tỷ đô la Mỹ vào năm 2016 và dự báo CAGR là 9% trong giai đoạn 2015 - 2020 (LEK Research & Analysis, 2018). Quy mô thị trường thực phẩm chức năng tại Việt Nam trị giá 1.792 triệu đô la Mỹ vào năm 2015, đứng thứ 3 trong số các nước ASEAN. Tuy nhiên, tốc độ tăng trưởng từ năm 2015-2020 là cao nhất trong số tất cả các nước trong khu vực.

Từ năm 1999, các sản phẩm thực phẩm chức năng từ các nước khác bắt đầu được nhập khẩu chính thức vào Việt Nam. Đồng thời, do nguồn nguyên liệu dồi dào, cùng với nền y học cổ truyền lâu đời và sự sẵn có của các dây chuyền sản xuất, các nhà sản xuất trong nước bắt đầu tham gia vào thị trường thực phẩm chức năng.

Năm 2000, thị trường chỉ có 13 công ty và 63 thực phẩm chức năng, tất cả đều là hàng nhập khẩu. Số lượng doanh nghiệp kinh doanh thực phẩm chức năng tăng đáng kể lên hơn 4.000 vào năm 2017, với 836 nhà sản xuất trong nước, sản xuất khoảng 60% sản phẩm bán ra trên thị trường. Sản phẩm nhập khẩu không còn giữ vị trí thống lĩnh nhưng vẫn chiếm tỷ trọng cao trong quy mô thị trường (khoảng 40%).

Giá thực phẩm chức năng tại Việt Nam biến động mạnh và được coi là cao so với các nước trong khu vực. Một yếu tố quan trọng khiến giá cao như vậy là mức thuế nhập khẩu nguyên liệu và sản phẩm thực phẩm chức năng là 30% (Thông tư 1140/TCHQ-TXNK).

Hành vi của người tiêu dùng

Cùng với sự gia tăng về số lượng nhà cung cấp, cộng đồng người tiêu dùng thực phẩm chức năng của Việt Nam cũng mở rộng. Theo báo cáo do The Conference Board Global Consumer Confidence và Nielsen công bố năm 2019, mối quan tâm hàng đầu của người tiêu dùng Việt Nam là chăm sóc sức khỏe. Năm 1995, chi tiêu cho chăm sóc sức khỏe bình quân đầu người tại Việt Nam chỉ là 20 USD và thuộc nhóm thấp nhất Đông Nam Á. Tuy nhiên, con số này đã đạt 168,99 USD vào năm 2016, vượt qua Indonesia, Philippines, Myanmar (Ngân hàng Thế giới). Không chỉ người dân Việt Nam mà người tiêu dùng trên toàn thế giới đều coi việc ăn uống lành mạnh là cách tốt để cải thiện thể chất. Mọi người có xu hướng sử dụng nhiều loại thực phẩm trong bữa ăn hàng ngày để đáp ứng nhu cầu dinh dưỡng. Những người có nhận thức cao về chăm sóc sức khỏe có xu hướng sử dụng thực phẩm chức năng nhiều hơn. Theo Hiệp hội Thực phẩm chức năng Việt Nam, năm 2005, có khoảng 1 triệu người Việt Nam tại 23 tỉnh thành (chiếm 1,1% dân số) sử dụng thực phẩm chức năng, trong khi năm 2010, có 5,7 triệu người Việt Nam tại 63 tỉnh thành (chiếm 6,6% dân số) sử dụng thực phẩm chức năng. Theo Cục An toàn thực phẩm, năm 2011, có 43% người lớn tại Thành phố Hồ Chí Minh và 63% người lớn tại Hà Nội sử dụng thực phẩm chức năng.

Vào tháng 2 năm 2019, B&Company đã tiến hành một cuộc khảo sát trực tuyến về tình hình tiêu thụ thực phẩm chức năng tại Việt Nam. Trong số 364 người trả lời có độ tuổi từ 18-39 trên toàn quốc, có 67% có kinh nghiệm mua sản phẩm thực phẩm chức năng trong 12 tháng qua (93% mua cho bản thân và 76% mua cho người lớn tuổi trong gia đình). Trong số 243 người trả lời đã mua thực phẩm chức năng trong 12 tháng qua, có 50% mua các sản phẩm này ít nhất một lần mỗi tháng. Trong số những người có thu nhập 15 triệu đồng mỗi tháng, có 45% đã chi hơn 5 triệu đồng cho thực phẩm chức năng. Ba yếu tố quan trọng nhất mà người mua cân nhắc khi mua sản phẩm thực phẩm chức năng bao gồm: (1) Nguồn gốc xuất xứ, (2) Chất lượng tốt và đã được kiểm chứng, (3) An toàn khi sử dụng.

*Thực phẩm chức năng có chức năng tăng cường thể chất là loại phổ biến nhất.*

– Khi tuổi tác càng cao, con người có xu hướng mua nhiều loại thực phẩm chức năng hơn, đặc biệt là để hỗ trợ điều trị bệnh.
– Người trẻ mua ít loại thực phẩm bổ sung hơn
– Đàn ông mua nhiều loại thực phẩm bổ sung để giúp giảm căng thẳng, giảm cholesterol và kiểm soát huyết áp trong khi phụ nữ mua nhiều sản phẩm chống lão hóa và làm đẹp hơn.
– Người có thu nhập cao mua nhiều thực phẩm chức năng hơn người có thu nhập thấp.

Kênh phân phối

Các kênh phân phối thực phẩm chức năng tại Việt Nam bao gồm:

Hiệu thuốc (bao gồm các cửa hàng gia dụng và chuỗi cửa hàng như Long Châu, VinFa, Pharmacity, v.v.)
Nhà thuốc bán lẻ sản phẩm chăm sóc sức khỏe và sắc đẹp (Ví dụ: Medicare, Watson, Guardian, v.v.)
Siêu thị
Cửa hàng đặc sản
Cửa hàng trực tuyến
MLM (Tiếp thị đa cấp): Herbal Life, Unicity, v.v.
Hàng xách tay (hàng nhập khẩu được mang trong hành lý xách tay)
Những nguồn khác (bao gồm thông qua giới thiệu của bác sĩ, phòng khám, bệnh viện; HOẶC trung tâm thể dục – để biết sản phẩm ăn kiêng, v.v.)

Khảo sát của B&Company cho thấy hầu hết mọi người đến hiệu thuốc khi muốn mua thực phẩm chức năng (67%). Các kênh khác như hàng xách tay và cửa hàng đặc sản được giới trẻ ưa chuộng.

Khảo sát của chúng tôi cũng cho thấy các sản phẩm thực phẩm chức năng từ Nhật Bản, Hoa Kỳ và Hàn Quốc được người tiêu dùng Việt Nam ưa chuộng nhất. Các sản phẩm trong nước cũng rất phổ biến.

Quy định của chính phủ

Quản lý: Cục An toàn vệ sinh thực phẩm – Bộ Y tế Việt Nam là cơ quan có thẩm quyền quản lý thực phẩm chức năng.

Định nghĩa: Bộ Y tế Việt Nam định nghĩa thực phẩm chức năng là loại thực phẩm dùng để hỗ trợ chức năng của các bộ phận trong cơ thể con người, có tác dụng dinh dưỡng, tạo trạng thái cơ thể dễ chịu, tăng sức đề kháng và giảm nguy cơ mắc bệnh. Tùy theo công thức, hàm lượng dinh dưỡng và hướng dẫn sử dụng, thực phẩm chức năng còn có các tên gọi khác: thực phẩm bổ sung vi chất dinh dưỡng, thực phẩm bổ sung, thực phẩm bảo vệ sức khỏe, sản phẩm dinh dưỡng y học.

Phân loại: Theo Hiệp hội Thực phẩm chức năng Việt Nam, có một số cách phân loại sản phẩm thực phẩm chức năng như sau:

Phân loại theo phương pháp chế biến: bao gồm 4 nhóm nhỏ:
- Bổ sung vitamin (vitamin C, E,…)
- Bổ sung khoáng chất (canxi, magie, kẽm, sắt)
- Thực phẩm bổ sung hoạt tính sinh học (DHA, EPA)
- Từ thảo dược (nấm linh chi, nhân sâm,…)
Phân loại theo hình thức sản phẩm
- Dưới dạng Thuốc (viên nén, nước, bột, trà, rượu, thực phẩm đặc biệt, v.v.)
- Dưới dạng Thức ăn (cháo, thức ăn dinh dưỡng, súp, v.v.)
Phân loại theo chức năng: bao gồm 26 nhóm nhỏ. Ví dụ bao gồm:
- Chống lão hóa
- Tiêu hóa
- Giảm huyết áp
- Tăng cường khả năng miễn dịch
- Hỗ trợ điều trị bệnh (ung thư, gút,...)
- Vân vân.

Khung pháp lý liên quan đến thực phẩm chức năng:

KHÔNG	Quy định	Điểm nổi bật chính
1	Thông tư 08/2004/TT-BYT	Công cụ quản lý đầu tiên áp dụng cho ngành thực phẩm chức năng tại Việt Nam. Công cụ này quy định: – Điều kiện xác định thực phẩm chức năng và yêu cầu công bố đủ điều kiện vệ sinh an toàn thực phẩm trước khi đưa ra lưu thông. – Quản lý thực phẩm chức năng và tổ chức thực hiện.
2	Quy định về an toàn thực phẩm năm 2010	– Định nghĩa chính thức về thực phẩm chức năng – Điều kiện đảm bảo an toàn và ghi nhãn yêu cầu đối với thực phẩm chức năng
3	Nghị định 38/2012/NĐ-CP	Cung cấp thông tin chi tiết về việc thực hiện các Điều liên quan đến thực phẩm chức năng theo Quy định an toàn thực phẩm năm 2010.
4	Thông tư 15/2012/TT-BYT	Cung cấp điều kiện bảo đảm an toàn thực phẩm (bao gồm cả thực phẩm chức năng) cho cơ sở sản xuất, kinh doanh thực phẩm.
5	Luật Quảng cáo 16/2012/QH13	Siết chặt quy định về quảng cáo thực phẩm chức năng
6	Nghị định 178/2013/NĐ-CP	Quy định xử phạt vi phạm hành chính về an toàn thực phẩm (bao gồm cả thực phẩm chức năng)
7	Nghị định 181/2013/NĐ-CP	Cung cấp thông tin chi tiết về việc thực hiện các điều khoản liên quan đến thực phẩm chức năng trong Luật Quảng cáo
8	Nghị định 158/2013/NĐ-CP	Quy định xử phạt vi phạm hành chính về quảng cáo thực phẩm chức năng
9	Thông tư 43/2014/TT-BYT	Công cụ mới nhất và mạnh mẽ nhất để quản lý thực phẩm chức năng. Nó điều chỉnh: – Yêu cầu về an toàn thực phẩm – Kiểm tra – Ghi nhãn - Quảng cáo – Điều kiện sản xuất, kinh doanh, bảo quản - Vân vân.

Cơ hội và thách thức

Chăm sóc sức khỏe là một thị trường lớn tại Việt Nam và thực phẩm chức năng đang là xu hướng mới vì người tiêu dùng Việt Nam hiện nay quan tâm đến sức khỏe của mình hơn bao giờ hết và sẵn sàng chi nhiều hơn cho việc chăm sóc sức khỏe.

Tuy nhiên, cũng có những thách thức. Mặc dù thị trường thực phẩm chức năng có tốc độ phát triển nhanh nhưng cũng ngày càng khó kiểm soát. Một trong những vấn đề cấp bách nhất là hàng giả, gây ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe người tiêu dùng và lợi ích của nhà sản xuất gốc. Các cơ quan chức năng đã có nhiều hành động để ngăn chặn các hành vi gian lận thương mại và vi phạm sở hữu trí tuệ này, tuy nhiên, tình hình vẫn còn phức tạp.