Việt Nam đang ở giai đoạn then chốt trong quá trình hiện đại hóa ngành y tế, một quá trình đòi hỏi đầu tư đáng kể vào cơ sở hạ tầng số cốt lõi. Việc phát triển mạnh mẽ một cơ sở hạ tầng dữ liệu y tế an toàn và chuẩn hóa không chỉ là một mục tiêu kỹ thuật mà còn là điều kiện tiên quyết chiến lược để thu hút và duy trì nguồn vốn dài hạn, đồng thời đảm bảo đạt được các mục tiêu phát triển xã hội quốc gia.

Digital transformation in the healthcare sector

Nguồn: giasang.thainguyen.gov.vn

Bối cảnh kinh tế xã hội

Việt Nam đã có những bước tiến đáng kể, chuyển mình từ một trong những quốc gia nghèo nhất thế giới trở thành quốc gia có thu nhập trung bình thấp, với GDP bình quân đầu người năm 2024 đạt khoảng 4.717 USD, xếp hạng 120 thế giới, tăng 65 bậc so với năm 1991.[1] Sự phát triển kinh tế liên tục của Việt Nam cùng với tầng lớp trung lưu ngày càng mở rộng đã tạo ra nhu cầu ngày càng tăng về các dịch vụ chăm sóc sức khỏe chất lượng cao và tiên tiến.[2] Nhu cầu này đang thúc đẩy các cơ sở y tế đầu tư nâng cấp cơ sở hạ tầng, cải thiện hiệu quả hoạt động và trang bị các thiết bị y tế hiện đại, trong đó chuyển đổi số cơ sở dữ liệu là mục tiêu chính, đảm bảo phát triển cơ sở hạ tầng dữ liệu y tế an toàn và hợp lý.

Vietnam GDP per capita during the period 1991-2024

(Đơn vị: USD bình quân đầu người)

Nguồn: Tổng hợp của B&Company từ dữ liệu của IMF

Mục tiêu tổng quát của chuyển đổi số (CDT) trong y tế là nâng cao năng lực quản lý, hiệu quả chuyên môn, tạo điều kiện tiếp cận dịch vụ y tế kịp thời và hiệu quả cho cả người dân và doanh nghiệp. Về mặt chiến lược, chuyển đổi số trong y tế là yếu tố then chốt để đạt được mục tiêu bao phủ chăm sóc sức khỏe toàn dân (UHC) và các Mục tiêu Phát triển Bền vững (SDGs) vào năm 2030. Bộ Y tế đã cụ thể hóa chủ trương này thông qua Nghị quyết số 157-NQ/BCSĐ và Quyết định số 5316/QĐ-BYT về chuyển đổi số trong y tế đến năm 2025, định hướng đến năm 2030.[3]

Vai trò chiến lược của cơ sở hạ tầng dữ liệu an toàn

Do Chính phủ gắn kết chuyển đổi số trong lĩnh vực y tế trực tiếp với việc đạt được các mục tiêu xã hội và chính trị cấp cao như Bảo hiểm Y tế Toàn dân và các Mục tiêu Phát triển Bền vững năm 2030, bất kỳ sự cố nào liên quan đến dữ liệu – chẳng hạn như mất an ninh, bảo mật kém hoặc phân mảnh – đều đe dọa khả năng quản lý, đo lường và xác minh các mục tiêu này. Do đó, việc triển khai các hệ thống dữ liệu linh hoạt và an toàn được coi là một cách hỗ trợ Chính phủ thực hiện các cam kết quốc gia. Sự đồng bộ này mang lại sự ổn định lâu dài cho ngành y tế, từ đó giảm thiểu rủi ro chính trị và pháp lý cho các nhà đầu tư dài hạn.

Ngoài ra, một hệ thống dữ liệu an toàn, có khả năng tương tác cũng giúp tối ưu hóa quỹ bảo hiểm xã hội và đảm bảo quá trình chuyển đổi sang mô hình bảo hiểm y tế bền vững khi dữ liệu chất lượng cao, chuẩn hóa và đáng tin cậy được quản lý và phân tích hiệu quả.

Khung pháp lý và bảo mật: Đảm bảo an toàn và tin cậy dữ liệu

Một trong những nền tảng quan trọng nhất để thu hút đầu tư dài hạn vào lĩnh vực HealthTech tại Việt Nam là sự chắc chắn về mặt pháp lý và khả năng bảo vệ dữ liệu y tế nhạy cảm. Đây là yếu tố quyết định tính hợp pháp và bền vững của bất kỳ dự án khai thác dữ liệu nào.

Việc ban hành Nghị định 13/2023/NĐ-CP (Nghị định 13) về bảo vệ dữ liệu cá nhân vào tháng 4 năm 2023 đánh dấu một cột mốc pháp lý, tạo ra khuôn khổ pháp lý toàn diện tác động đến tất cả các doanh nghiệp thu thập và xử lý dữ liệu tại Việt Nam.

Nghị định 13 lần đầu tiên đưa ra và định nghĩa khái niệm dữ liệu cá nhân nhạy cảm (tình trạng sức khỏe và quyền riêng tư như đặc điểm di truyền, đời sống tình dục, quan điểm chính trị, v.v. được ghi nhận trong hồ sơ bệnh án). Việc xử lý dữ liệu cá nhân nhạy cảm phải tuân theo các quy định bảo vệ nghiêm ngặt hơn so với Dữ liệu Cá nhân cơ bản. Pháp luật Việt Nam nghiêm cấm việc thu thập, chuyển giao, mua bán dữ liệu cá nhân dưới mọi hình thức mà không có sự đồng ý của chủ thể dữ liệu.[4]

Khung bảo vệ dữ liệu y tế Việt Nam: Các yêu cầu chính

Nguồn: B&Company biên soạn từ Nghị định 13/2023/NĐ-CP về bảo vệ dữ liệu cá nhân

Với việc Nghị định 13/2023/NĐ-CP được ban hành, bảo mật dữ liệu không còn chỉ là một giải pháp tối ưu về mặt kỹ thuật mà đã trở thành một rủi ro pháp lý đáng kể và là rào cản tuyệt đối đối với các nhà đầu tư. Điều này tạo ra nhu cầu bền vững cho các giải pháp cơ sở hạ tầng bảo mật được chứng nhận, chẳng hạn như dịch vụ lưu trữ đám mây an toàn (Secure Cloud), dịch vụ phòng chống vi phạm dữ liệu (DLP) và dịch vụ đánh giá tuân thủ.

Các sáng kiến cơ sở hạ tầng quốc gia (EHR và VNeID)

Việt Nam đang thúc đẩy phát triển Hồ sơ Sức khỏe Điện tử (EHR) để quản lý thông tin sức khỏe trọn đời của người dân. EHR bao gồm các chức năng chính như lưu trữ dữ liệu, hỗ trợ chẩn đoán, quản lý đơn thuốc và chia sẻ thông tin phục vụ mục đích nghiên cứu.[5]

Từ năm 2018, một số địa phương như Thừa Thiên Huế đã triển khai thí điểm và hiện nay các thành phố lớn như Hà Nội đang mở rộng ứng dụng Hồ sơ sức khỏe điện tử, thay thế hồ sơ giấy và hỗ trợ khám chữa bệnh từ xa.[6]

Trọng tâm hiện nay là tích hợp dữ liệu EHR với hệ thống định danh điện tử quốc gia VNeID - Định danh điện tử Việt Nam. Bộ Y tế đang kết nối dữ liệu y tế với cơ sở dữ liệu bảo hiểm và dân số, cho phép người dân sử dụng VNeID hoặc thẻ căn cước công dân gắn chip để khám bệnh, cấp thẻ bảo hiểm y tế mà không cần giấy tờ (từ tháng 7/2024).[7]

Việc chuẩn hóa dữ liệu theo Tài nguyên Tương tác Chăm sóc Sức khỏe Nhanh (FHIR) là một cột mốc quan trọng, cho phép dữ liệu y tế trở thành tài sản phục vụ Trí tuệ Nhân tạo (AI), Dữ liệu Lớn và nghiên cứu. Việc đầu tư vào cơ sở hạ tầng FHIR (Giao diện Lập trình Ứng dụng – API, chuyển đổi dữ liệu, công cụ tuân thủ) sẽ mang lại giá trị lâu dài.

Cuối cùng, việc tích hợp EHR-VNeID thể hiện xu hướng tập trung hóa quyền truy cập vào dữ liệu y tế quốc gia. Các ứng dụng tư nhân muốn kết nối phải tuân thủ các tiêu chuẩn API của Bộ Y tế/VNeID như đã nêu trong Nghị định số 69/2024/NĐ-CP về nhận dạng và xác thực điện tử; đây là yếu tố quan trọng để duy trì khả năng tham gia thị trường.

Cơ hội đầu tư vào cơ sở hạ tầng an toàn

Thị trường HealthTech Việt Nam được coi là một “mỏ vàng”, với động lực chính là nhu cầu hiện đại hóa cơ sở hạ tầng và nâng cao hiệu quả hoạt động. Việc đầu tư vào công nghệ tuân thủ tạo ra một rào cản chiến lược. Nghị định 13 biến an ninh mạng thành một yêu cầu pháp lý không thể thiếu. Điều này có nghĩa là chỉ những nhà cung cấp chứng minh được năng lực tuân thủ vượt trội mới có thể hoạt động thành công trong thị trường dữ liệu y tế nhạy cảm. Vốn đầu tư vào việc phát triển các nền tảng ưu tiên tuân thủ sẽ tạo ra lợi thế cạnh tranh bền vững, bởi các đối thủ cạnh tranh sử dụng các phương pháp lỗi thời hoặc kém an toàn sẽ phải đối mặt với chi phí kiểm toán cao hơn, tiền phạt và nguy cơ bị loại khỏi thị trường. Điều này củng cố lợi nhuận đầu tư dài hạn của việc đầu tư vào cơ sở hạ tầng an toàn.

Ngoài ra, việc tập trung mạnh mẽ vào việc tích hợp EHR và VNeID trên phạm vi toàn quốc tạo ra các chu kỳ mua sắm công quy mô lớn và có thể dự đoán được. Việc triển khai trên toàn quốc đòi hỏi các thành phần cơ sở hạ tầng được chuẩn hóa và các dịch vụ tích hợp quy mô lớn. Đây không phải là trường hợp mua sắm phân tán mà là việc triển khai vốn được điều phối tập trung. Do đó, các nhà đầu tư nên tập trung vào các hình thức Đối tác Công-Tư (PPP) chiến lược hoặc đấu thầu trực tiếp của chính phủ, cung cấp nền tảng dữ liệu quan trọng (tích hợp FHIR, các thành phần bảo mật) mà Bộ Y tế và các cơ quan liên quan cần để đáp ứng các thời hạn bắt buộc. Khả năng dự đoán này giúp giảm thiểu các rủi ro thị trường thường gặp liên quan đến đầu tư mạo hiểm.

Các cụm đầu tư ưu tiên vào cơ sở hạ tầng dữ liệu y tế an toàn (2025-2030)

Nguồn: Tổng hợp của B&Company

Kết luận

Việc phát triển cơ sở hạ tầng dữ liệu y tế an toàn là một khoản đầu tư chiến lược, không chỉ đảm bảo tuân thủ pháp luật mà còn thiết lập nền tảng kỹ thuật và tài chính bền vững cho hệ sinh thái y tế số. Các nhà đầu tư và doanh nghiệp HealthTech cần ưu tiên tuân thủ Nghị định 13/2023/NĐ-CP, coi bảo mật và kiểm toán là yếu tố tạo ra lợi nhuận; đầu tư vào đội ngũ am hiểu về tiêu chuẩn FHIR để tham gia hiệu quả vào hệ thống dữ liệu quốc gia (VNeID/EHR); hướng tới mô hình SaaS (Phần mềm dưới dạng dịch vụ) an toàn, linh hoạt, giảm chi phí cơ sở hạ tầng; và tập trung khai thác giá trị dữ liệu thứ cấp phục vụ AI, nghiên cứu và chính sách y tế. Ở cấp độ chính sách, cần bắt buộc áp dụng tiêu chuẩn FHIR thống nhất, tăng cường phối hợp giữa Bộ Y tế – Bảo hiểm Xã hội – Bộ Công an, khuyến khích đầu tư vào cơ sở hạ tầng đám mây được chứng nhận và thúc đẩy đào tạo nguồn nhân lực kỹ thuật - lâm sàng để đảm bảo sự phát triển lâu dài của y tế số Việt Nam.

* Lưu ý: Nếu bạn muốn trích dẫn thông tin trong bài viết này, vui lòng ghi rõ nguồn và kèm theo link bài viết để đảm bảo tôn trọng bản quyền.

[1] Cafef.vn, GDP bình quân đầu người của Việt Nam từng xếp hạng 185/188 trên thế giới. Vậy giờ đã tăng vọt như thế nào? (https://cafef.vn/gdp-binh-quan-viet-nam-tung-dung-thu-185-188-the-gioi-hien-nhay-vot-the-nao-188250419012519003.chn)

[2] Trade.gov, Chăm sóc sức khỏe Việt Nam (https://www.trade.gov/country-commercial-guides/vietnam-healthcare)

[3] Bộ Y tế, Nhóm Đối tác Y tế họp: Chuyển đổi số trong Y tế tại Việt Nam đến năm 2030 (https://moh.gov.vn/tin-noi-bat/-/asset_publisher/3Yst7YhbkA5j/content/cuoc-hop-nhom-oi-tac-y-te-chuyen-oi-so-trong-y-te-tai-viet-nam-en-nam-2030)

[4] Ybahcm.vn, Khung pháp lý mới nhất về bảo vệ dữ liệu cá nhân (https://ybahcm.vn/khung-phap-ly-moi-nhat-ve-bao-ve-du-lieu-ca-nhan/)

[5] Ocd.vn, Hồ sơ sức khỏe điện tử (EHR) là gì? Tất tần tật về HER (https://ocd.vn/ho-so-suc-khoe-dien-tu-ehr/)

[6] Bộ Y tế, Hà Nội: Lợi ích của mỗi người dân khi có hồ sơ sức khỏe điện tử (https://moh.gov.vn/hoat-dong-cua-dia-phuong/-/asset_publisher/gHbla8vOQDuS/content/ha-noi-tien-ich-tu-viec-moi-nguoi-dan-co-mot-ho-so-suc-khoe-ien-tu)

[7] Bộ Y tế, Bộ Y tế phấn đấu triển khai hồ sơ sức khỏe điện tử, đảm bảo tiến độ Đề án 06 (https://moh.gov.vn/tin-lien-quan/-/asset_publisher/vjYyM7O9aWnX/content/bo-y-te-no-luc-trien-khai-ho-so-suc-khoe-ien-tu-am-bao-tien-o-trien-khai-e-an-06?inheritRedirect=false)

[8] Bộ Y tế, Những thách thức trong chuyển đổi số của ngành y tế (https://moh.gov.vn/tin-lien-quan/-/asset_publisher/vjYyM7O9aWnX/content/nhung-thach-thuc-trong-chuyen-oi-so-nganh-y-te)

[9] Ybahcm.vn, Khung pháp lý mới nhất về bảo vệ dữ liệu cá nhân (https://ybahcm.vn/khung-phap-ly-moi-nhat-ve-bao-ve-du-lieu-ca-nhan/)

[10] Vngcload.vn, 10 lợi ích chính của điện toán đám mây trong chăm sóc sức khỏe (https://vngcloud.vn/vi/blog/10-key-benefits-of-cloud-computing-in-healthcare)