Vào dịp Tết Nguyên đán, nhiều người Việt Nam đến chùa để cầu mong hạnh phúc và thịnh vượng trong năm tới. Khi tôi đến thăm chùa Nôm ở tỉnh Hưng Yên, ngay bên ngoài Hà Nội vào tháng 2, tôi đã quan sát thấy một đàn cá chép đầy màu sắc bơi trong ao trong khuôn viên chùa. Những chú cá rực rỡ, làm tăng thêm bầu không khí thanh bình của kiến trúc truyền thống, dường như tượng trưng cho sự phổ biến ngày càng tăng của cá chép ở Việt Nam trong những năm gần đây.

[Hình 1] Chùa Nôm

Lượng cá cảnh nước ngọt nhập khẩu từ Nhật Bản đã tăng gấp mười lần trong thập kỷ qua.

Nghề nuôi cá chép ở Việt Nam bắt đầu từ những năm 1980, với cá chép sản xuất trong nước dần được phân phối. Ý nghĩa văn hóa của cá chép là chúng được coi là sinh vật may mắn tượng trưng cho "sức mạnh", "kiên trì" và "thành công", giống như ở Trung Quốc và Nhật Bản. Đặc biệt, câu chuyện về một con cá chép vượt qua Cổng Rồng để trở thành một con rồng được biết đến rộng rãi, điều này đã dẫn đến việc tạo ra các ao trong các ngôi chùa Phật giáo và nhà riêng.

Theo số liệu thống kê thương mại của Bộ Tài chính Nhật Bản (HS030111), giá trị xuất khẩu cá cảnh nước ngọt từ Nhật Bản sang Việt Nam đã tăng gấp 15 lần trong 10 năm qua, từ khoảng 30 triệu yên vào năm 2013 lên khoảng 450 triệu yên vào năm 2023 (Hình 2).

[Hình 2] Giá trị xuất khẩu cá cảnh nước ngọt (Nhật Bản) → Việt Nam: triệu yên)

Các trang trại nuôi cá chép đang ngày càng gia tăng ở Hải Phòng, trong khi nghề nuôi cá chép trong nước cũng đang đa dạng hóa.

Nuôi trồng thủy sản cũng phát triển ở nước ta, với khoảng 40 trang trại nuôi cá chép tập trung tại huyện An Lão, Hải Phòng, với tổng diện tích 16,5ha. [1]. Trong khi cá Nishikigoi của Nhật Bản có giá lên tới hàng chục triệu đồng (tương đương hàng trăm nghìn yên) cho một con thì cá Nishikigoi của Việt Nam có mức giá rộng hơn, chỉ từ vài triệu đồng, giúp chúng tiếp cận được nhiều đối tượng khách hàng hơn. [2]Ngoài ra, khả năng kháng bệnh và dễ nuôi cũng là một lý do khiến chúng được người mới bắt đầu ưa chuộng.

Văn hóa ao vườn trong giới nhà giàu đang ngày càng được quan tâm.

Sự phổ biến của cá chép không chỉ dừng lại ở nhu cầu về cá cảnh mà còn ảnh hưởng đến thiết kế không gian của các công trình dân dụng và thương mại. Đáng chú ý, thiết kế hồ cá koi trong sân vườn biệt thự tại các khu đô thị đã là xu hướng từ lâu, với chi phí xây dựng dao động từ 8 triệu đồng đến vài trăm triệu đồng.[3]

Các sự kiện trình diễn cá chép cũng đang trở nên phổ biến hơn tại Thành phố Hồ Chí Minh. Triển lãm cá chép Việt Nam, được tổ chức vào tháng 6 năm 2023, có khoảng 600 con cá chép được trưng bày và các giám khảo đến từ Marudo Carp Farm, một trang trại nuôi cá ao của Nhật Bản, biến nơi đây thành nơi các chuyên gia từ Nhật Bản và Việt Nam có thể gặp gỡ nhau [4].

Sự gần gũi về văn hóa và quan hệ ngoại giao thúc đẩy mở rộng thị trường

Hiện nay, hầu hết cá chép phân phối tại Việt Nam đều được sản xuất trong nước, nhưng cá chép Nhật Bản giữ giá trị thương hiệu như một mặt hàng xa xỉ và đã đảm bảo nhu cầu ổn định. Ngoài ra, các yếu tố văn hóa Nhật Bản như cây cảnh và origami đã trở nên phổ biến trong những năm gần đây và "cảm quan thẩm mỹ Nhật Bản", bao gồm cả cá chép, đang dần lan rộng. Việt Nam và Nhật Bản đã thiết lập mối quan hệ ổn định không chỉ về mặt kinh tế mà còn về mặt văn hóa và ngoại giao. Mối quan hệ này có khả năng hỗ trợ sự phát triển của ngành kinh doanh cá cảnh và xuất khẩu liên quan đến văn hóa trong tương lai.

Mở rộng cơ sở thị trường bằng cách phát triển các sản phẩm chất lượng cao, giá trung bình

Cá Nishikigoi Nhật Bản có khả năng sẽ duy trì vị thế là mặt hàng xa xỉ dành cho giới nhà giàu. Tuy nhiên, khi số lượng người đam mê cá koi thuộc tầng lớp trung lưu tăng lên, một mẫu cá giá trung bình tận dụng chuyên môn nhân giống của Nhật Bản sẽ đóng vai trò quan trọng trong tương lai. Ngay cả trong thị trường ngách cá cảnh, Việt Nam đã trở thành đối tác văn hóa và kinh tế quan trọng của Nhật Bản. Cá Nishikigoi bơi lội bình yên trong ao một cách tinh tế nhưng chắc chắn phản ánh mối quan hệ Nhật Bản-Việt Nam ngày càng sâu sắc.

[1] Nguồn: Tepbac (phương tiện truyền thông liên quan đến nghề cá) ” Nâng cấp cá khổng lồ: Cá chép Việt Nam ” (tháng 11 năm 2022)

[2] Nguồn: NonBo (Nhà phân phối/bán cá Koi)” Kiến thức về cá Koi: Nguồn gốc cá Koi, phân loại, ý nghĩa, cách nuôi, giá cả ”

[3] Nguồn: Saigon Pool Spa (công ty cung cấp giải pháp hồ bơi và spa) ” Chi phí xây dựng một hồ cá koi là bao nhiêu ?” (tháng 6 năm 2023)

[4] Nguồn: Tuổi Trẻ (báo Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh) ” Về 600 cá chép tham gia trong cuộc thi Hoa hậu Cá chép ” (tháng 6 năm 2023)

* Lưu ý: Nếu bạn muốn trích dẫn thông tin trong bài viết này, vui lòng ghi rõ nguồn và kèm theo link bài viết để đảm bảo tôn trọng bản quyền.