Trong những năm gần đây, việc bán hàng xách tay trực tuyến ngày càng trở nên phổ biến ở Việt Nam, đặc biệt là trên các nền tảng thương mại điện tử và phương tiện truyền thông xã hội. Tuy nhiên, sự phát triển nhanh chóng của mô hình kinh doanh này đã đặt ra một số thách thức trong quản lý thuế, kiểm soát chất lượng sản phẩm, xác minh nguồn gốc và cạnh tranh công bằng. Để ứng phó, chính phủ đang thực hiện các quy định chặt chẽ hơn để hỗ trợ phát triển hàng hóa nhập khẩu chính thức. Những nỗ lực này giúp cân bằng sân chơi, cho phép các sản phẩm nhập khẩu chính thức cạnh tranh công bằng hơn về giá trong khi vẫn đảm bảo chất lượng, bảo hành và bảo vệ người tiêu dùng tốt hơn.

Sự phát triển của hàng xách tay trực tuyến tại Việt Nam

Bán hàng xách tay liên quan đến việc nhập khẩu hàng hóa mua từ nước ngoài (thường là các nước phát triển như Hoa Kỳ, EU, Nhật Bản, Hàn Quốc) và đưa vào Việt Nam thông qua hành lý cá nhân hoặc dịch vụ vận chuyển. Hàng xách tay trở nên phổ biến trong giai đoạn đầu của quá trình tự do hóa thương mại, đặc biệt là sau các hiệp định thương mại với Liên Xô (1991) và Việt Nam gia nhập ASEAN (1995).

Nhu cầu ngày càng tăng đối với hàng hóa nước ngoài, cùng với việc Vietnam Airlines nối lại các chuyến bay quốc tế tới Bangkok, Paris và Moscow vào năm 1993, đã tạo nền tảng cho sự phát triển của hàng nhập khẩu xách tay.

Ban đầu, những mặt hàng này chủ yếu được các tiếp viên hàng không, phi công và những người đi công tác hoặc du lịch nước ngoài mang về. Các mặt hàng phổ biến bao gồm mỹ phẩm, thực phẩm chức năng, quần áo, đồ gia dụng và đồ điện tử. Trong những năm gần đây, hoạt động kinh doanh và vận chuyển hàng xách tay ngày càng phát triển mạnh mẽ hơn do nhu cầu ngày càng tăng.

Theo báo cáo của công ty dữ liệu thương mại điện tử Metric, tổng giá trị giao dịch trên các sàn thương mại điện tử đạt 319 nghìn tỷ đồng vào năm 2024, tăng 37.36% so với năm 2023[1]Sự bùng nổ của thương mại điện tử không chỉ mở rộng quy mô thị trường mà còn giúp việc bán hàng xách tay trở nên dễ tiếp cận và thuận tiện hơn.

Bán lẻ trực tuyến trên E-Commerce (Bao gồm Shopee, Tiktok Shop, Lazada, Tiki, Sendo)
(Đơn vị: nghìn tỷ đồng)

Nguồn: Metric

Các nền tảng trực tuyến, đặc biệt là thông qua bán hàng trực tiếp, cho phép người bán tiếp cận khách hàng nhanh chóng, giảm chi phí thuê và thúc đẩy tương tác trực tiếp và sự tin tưởng. Ngoài ra, bán hàng xách tay đang phát triển mạnh trên các nền tảng truyền thông xã hội như Facebook và Instagram. Các kênh này không được đưa vào số liệu thống kê chính thức nhưng lại chiếm một phần đáng kể trong các hoạt động kinh doanh thực tế.

Thị phần của các thương mại điện tử lớn nhất, 2024
(100%=25 tỷ USD)

Nguồn: “Google, Temasek và Bain & Company”[2]

Vi phạm và hậu quả của việc bán hàng xách tay trực tuyến

Mặc dù mang lại lợi nhuận cao, nhiều cá nhân và chủ doanh nghiệp nhỏ tham gia bán hàng xách tay đã không tuân thủ đầy đủ nghĩa vụ thuế của mình, gây thất thoát ngân sách và tạo ra sự cạnh tranh không lành mạnh cho các sản phẩm nhập khẩu chính thức (phải tuân thủ mọi quy định, dẫn đến chi phí cao hơn). Dưới đây là các loại thuế mà người bán hàng xách tay thường trốn tránh[3]:

– Thuế nhập khẩu: Áp dụng đối với hàng hóa vượt định mức miễn thuế (10 triệu đồng/người/chuyến). Nhiều người bán hàng lợi dụng sơ hở này để đưa hàng hóa vào theo diện cá nhân để trốn khai báo.

– Thuế giá trị gia tăng (VAT): Thường là 10%, tính theo tổng giá trị hàng hóa sau thuế nhập khẩu. Hàng xách tay thường bỏ qua loại thuế này do không có thủ tục nhập khẩu.

– Thuế tiêu thụ đặc biệt (SCT): Áp dụng cho các mặt hàng như rượu, thuốc lá, mỹ phẩm cao cấp, nước hoa, điện thoại di động, v.v.

– Thuế thu nhập cá nhân (PIT): Đối với người bán có doanh thu hàng năm trên 100 triệu đồng (thuế suất 0,5%). Nhiều cá nhân tránh điều này bằng cách không đăng ký kinh doanh.

– Thuế giấy phép kinh doanh: Bắt buộc nếu doanh thu hàng năm trên 100 triệu đồng, dao động từ 300.000 đồng đến 1 triệu đồng.

– Phí hải quan:Thường bị bỏ qua do tính chất không khai báo của hàng hóa xách tay.

– Thuế bảo vệ môi trường và thuế chống bán phá giá: Áp dụng cho các sản phẩm cụ thể nhưng thường bị né tránh.

Hơn nữa, hàng xách tay không phải chịu sự kiểm soát chất lượng, gây ra những rủi ro tiềm ẩn đối với sự an toàn của người tiêu dùng. Các sản phẩm có nguồn gốc không rõ ràng có thể gây hại cho sức khỏe và xâm phạm quyền của người tiêu dùng. Tuy nhiên, người tiêu dùng thường bỏ qua những rủi ro tiềm ẩn này và tiếp tục ưa chuộng hàng xách tay vì chúng có nguồn gốc nước ngoài, giá thấp hơn so với hàng nhập khẩu chính thức và sự tiện lợi của danh mục sản phẩm đa dạng và sẵn có.

Hành động quản lý của chính phủ

Để giải quyết những vấn đề này, Chính phủ đã thực hiện một số biện pháp nhằm tăng cường kiểm soát hoạt động bán hàng xách tay trực tuyến. Theo Thông tư 40/2021/TT-BTC, kể từ ngày 01 tháng 08 năm 2021[4], các nền tảng thương mại điện tử được yêu cầu khấu trừ và trả thuế VAT và PIT (Thuế thu nhập cá nhân) thay mặt cho người bán cá nhân, với mức thuế lần lượt là 1% và 0,5%. Điều này nhằm đảm bảo thu thuế công bằng và toàn diện trên tất cả các mô hình kinh doanh.

Ngoài ra, cơ quan thuế đã tăng cường công tác thanh tra, giám sát và thực thi pháp luật chống vi phạm. Việc sử dụng CNTT trong quản lý thuế như liên kết dữ liệu nền tảng thương mại điện tử với cơ quan thuế giúp nâng cao hiệu quả và giảm tình trạng trốn thuế.

Việc chính phủ quản lý hoạt động kinh doanh hàng xách tay giúp tạo ra môi trường kinh doanh minh bạch và bảo vệ quyền lợi của người tiêu dùng.

Cơ hội cho hàng hóa nhập khẩu chính thức

Việc kiểm soát chặt chẽ hơn đối với hoạt động bán hàng xách tay trực tuyến mở ra những cơ hội mới cho các sản phẩm nhập khẩu chính thức. Khi hàng xách tay phải đối mặt với sự giám sát chặt chẽ hơn và mất đi lợi thế về giá, người tiêu dùng có nhiều khả năng chuyển sang các mặt hàng nhập khẩu chính thức đảm bảo chất lượng, nguồn gốc và quyền bảo hành. Xu hướng này khuyến khích các doanh nghiệp đầu tư vào chất lượng sản phẩm, dịch vụ sau bán hàng và xây dựng thương hiệu, thúc đẩy bảo vệ người tiêu dùng và môi trường kinh doanh lành mạnh hơn. Đây là cơ hội để các doanh nghiệp hợp pháp củng cố vị thế và theo đuổi tăng trưởng bền vững.

———–

Với hơn 15 năm kinh nghiệm tại thị trường Việt Nam, B&Company tự hào là đối tác chiến lược hỗ trợ nhiều thương hiệu trong hành trình thâm nhập và mở rộng hoạt động kinh doanh một cách hiệu quả, hợp pháp và bền vững. Chúng tôi cung cấp các giải pháp nghiên cứu thị trường toàn diện từ phân tích xu hướng ngành và nghiên cứu hành vi người tiêu dùng đến đánh giá đối thủ cạnh tranh và chuỗi phân phối, giúp doanh nghiệp xác định chính xác các phân khúc mục tiêu và tối ưu hóa chiến lược thị trường. Ngoài dữ liệu, B&Company cung cấp hướng dẫn về các mô hình kinh doanh tuân thủ khuôn khổ pháp lý của Việt Nam, kết nối doanh nghiệp với các đối tác địa phương đáng tin cậy và xây dựng lộ trình phát triển dài hạn, giúp các thương hiệu nâng cao khả năng cạnh tranh và tạo ra giá trị lâu dài tại thị trường địa phương.

[1] Bối cảnh thị trường bán lẻ trực tuyến năm 2024 và dự báo năm 2025: https://www.scribd.com/document/842824046/Metric-online-E-com-Report-2025-English-Ver-1740491205?utm_source=chatgpt.com

[2]  Báo cáo 'e-Conomy SEA 2024' (Google, Temasek và Bain & Company): https://economysea.withgoogle.com//intl/ALL_vn/home/?b%27utm_source=chatgpt.com%27

[3] Cổng thông tin pháp lý: lhttps://thuvienphapluat.vn/hoi-dap-phap-luat/839E580-hd-hang-hoa-nhap-khau-vao-viet-nam-phai-chiu-cac-loai-thue-nao.html

[4] Cổng thông tin pháp lý: https://thuvienphapluat.vn/van-ban/Thue-Phi-Le-Phi/Thong-tu-40-2021-TT-BTC-huong-dan-thue-gia-tri-gia-tang-thue-thu-nhap-ca-nhan-477635.aspx