Ngành cao su Việt Nam đang có sự tăng trưởng mạnh mẽ, với sản lượng và giá trị xuất khẩu đạt mức kỷ lục. Tuy nhiên, ngành này cũng phải đối mặt với những thách thức đáng kể từ các quy định quốc tế mới và sự cạnh tranh ngày càng khốc liệt từ các nước sản xuất cao su khác.

Sản xuất cao su tại Việt Nam

Việt Nam hiện là nước sản xuất cao su thiên nhiên lớn thứ ba thế giới, sau Thái Lan và Indonesia. Việt Nam có khoảng 930.000 ha đồn điền cao su. Phần lớn trong số này nằm ở khu vực Đông Nam Bộ, chiếm 60% tổng diện tích. Tây Nguyên cũng đóng góp đáng kể, với gần 26% đồn điền ([1]). Đến năm 2024, Việt Nam hiện có diện tích trồng cao su khoảng 910 nghìn ha, sản lượng mủ đạt 1,3 triệu tấn/năm ([2]).

Main rubber plantation areas in Vietnam

Nguồn: B&Company Việt Nam

Tình hình xuất khẩu và thị trường chính

Việt Nam vẫn là một trong năm nước xuất khẩu cao su thiên nhiên hàng đầu thế giới. Năm 2024, nước này đã xuất khẩu khoảng 2 triệu tấn cao su, đạt kim ngạch kỷ lục 3,4 tỷ USD. ([3]). Đến quý 1 năm 2025, tổng kim ngạch xuất khẩu đạt 421.000 tấn, trị giá khoảng 781 triệu đô la Mỹ, trong đó 86,8% doanh thu xuất khẩu đến từ thị trường châu Á ([4],[5]).

Giá xuất khẩu cao su bình quân tháng 1/2025 đạt 1.859 USD/tấn, tăng 9,3% so với giá bình quân năm 2024 là 1.701 USD/tấn. Mức tăng này chủ yếu do tình hình thiếu hụt nguồn cung toàn cầu, dự báo thiếu hụt khoảng 1,24 triệu tấn vào năm 2024 ([6]).

Năm thị trường xuất khẩu cao su lớn nhất của Việt Nam trong quý I/2025 đều nằm ở châu Á. Giá trị xuất khẩu sang hầu hết các thị trường đều tăng mạnh, ngoại trừ Ấn Độ. Về khối lượng, xuất khẩu cao su sang Malaysia và Indonesia tăng trưởng ấn tượng, gấp 4,9 lần và 2,3 lần so với cùng kỳ năm ngoái, trong khi xuất khẩu sang Trung Quốc, Ấn Độ và Hàn Quốc giảm ([7]).

Main export market in the first 3 months of 2025

100% = 781 triệu USD

Nguồn: giaothuong.congthuong.vn

Thách thức đối với xuất khẩu cao su của Việt Nam

a. Sự phụ thuộc lớn của Việt Nam vào thị trường Trung Quốc

Trung Quốc vẫn là thị trường xuất khẩu cao su quan trọng nhất của Việt Nam, chiếm 72% khối lượng xuất khẩu và 71% doanh thu vào năm 2024. Năm 2024, Việt Nam đã xuất khẩu gần 1,5 triệu tấn cao su sang Trung Quốc, trị giá khoảng 2,4 tỷ USD ([8]).

Tuy nhiên, sự cạnh tranh ở Trung Quốc và trên toàn cầu đang gia tăng. Thái Lan vẫn là nhà cung cấp cao su hàng đầu của Trung Quốc, xuất khẩu hơn 750.000 tấn trong quý đầu tiên của năm 2025—tăng 27,6% so với cùng kỳ năm ngoái—và chiếm 34,4% trong tổng lượng cao su nhập khẩu của Trung Quốc. Trong khi đó, thị phần của Việt Nam đã giảm đáng kể. Trong cùng kỳ, Việt Nam đã xuất khẩu 342.165 tấn sang Trung Quốc—giảm 12,5% so với quý 1 năm 2024. Thị phần của nước này giảm xuống còn 16,1%, giảm từ 22,3%, báo hiệu áp lực cạnh tranh ngày càng gia tăng.

Mặc dù Việt Nam có mối quan hệ địa lý và thương mại chặt chẽ với Trung Quốc, nhưng cơ cấu xuất khẩu cao su của nước này lại là một điểm yếu về mặt chiến lược. Phần lớn lượng cao su xuất khẩu của Việt Nam bao gồm cao su thiên nhiên thô hoặc chế biến tối thiểu và cao su pha trộn. Trong quý 1/2025, Việt Nam đã xuất khẩu hơn 238.500 tấn hỗn hợp này, trị giá gần 467 triệu đô la Mỹ—99,8% trong số đó được chuyển đến Trung Quốc. Mặc dù danh mục sản phẩm này chiếm tỷ trọng ngày càng tăng trong tổng kim ngạch xuất khẩu cao su (tăng từ 56,8% lên 63,3%), nhưng điều này cũng phản ánh sự phụ thuộc lớn của Việt Nam vào hàng hóa có giá trị gia tăng thấp.

b. Áp lực điều chỉnh tăng

Một thách thức khác đối với thị trường cao su Việt Nam là Quy định về phá rừng của EU (EUDR), có hiệu lực vào tháng 12 năm 2024. Chính sách này đặt ra những rào cản đáng kể do Việt Nam phụ thuộc nhiều vào nhập khẩu cao su từ Campuchia, chiếm hơn 64% tổng lượng nhập khẩu của nước này—nơi mà khả năng truy xuất nguồn gốc khó đảm bảo. Hầu hết cao su được sản xuất bởi những hộ nông dân nhỏ lẻ, những người thường không có đủ năng lực pháp lý và kỹ thuật để đáp ứng các yêu cầu nghiêm ngặt của quy định. Để ứng phó, Việt Nam đang khuyến khích thành lập các hợp tác xã và đầu tư vào các công cụ theo dõi kỹ thuật số để tăng cường tính minh bạch của chuỗi cung ứng và duy trì khả năng tiếp cận thị trường EU. ([9])

Sáng kiến của Chính phủ và Tương lai của Ngành công nghiệp

Để ứng phó với những điểm yếu về mặt cấu trúc và sự cạnh tranh ngày càng gia tăng, Chính phủ Việt Nam đang có những bước đi tích cực để hỗ trợ ngành cao su. Theo Quyết định số 431/QĐ-BNN-TT ngày 26 tháng 01 năm 2024, phê duyệt Đề án phát triển cây công nghiệp chủ lực đến năm 2030, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đặt mục tiêu đến năm 2030, tổng diện tích cao su cả nước đạt khoảng 800 - 850 nghìn ha; 1.00% mủ và gỗ cao su sẽ có mã vùng trồng để truy xuất nguồn gốc sản phẩm ([10]).

Sự phụ thuộc lớn của Việt Nam vào thị trường cao su Trung Quốc làm nổi bật nhu cầu cấp thiết phải đa dạng hóa các điểm đến xuất khẩu của mình. Hoa Kỳ cung cấp một giải pháp thay thế đầy hứa hẹn vì gần đây họ đã giảm sự phụ thuộc vào nhập khẩu cao su từ các nhà cung cấp truyền thống như Canada, Mexico và Trung Quốc do các lệnh trừng phạt thuế quan. Điều này mở ra cơ hội cho Việt Nam mở rộng sự hiện diện của mình. Năm 2024, Việt Nam đã xuất khẩu 29.200 tấn cao su sang Hoa Kỳ, trị giá 50,6 triệu đô la, với thị phần tăng khiêm tốn từ 1,5% vào năm 2023 lên 1,7%. Mặc dù con số này vẫn còn thấp so với các đối thủ cạnh tranh trong khu vực như Thái Lan (16,4%) và Indonesia (22,5%), thị trường lớn và đòi hỏi chất lượng của Hoa Kỳ có tiềm năng tăng trưởng đáng kể ([11]). Để tận dụng điều này, các nhà sản xuất cao su Việt Nam phải tập trung vào việc cải thiện chất lượng sản phẩm để đáp ứng các tiêu chuẩn khắt khe của Hoa Kỳ và chiếm lĩnh thị phần lớn hơn trên thị trường có giá trị này.

Kết luận

Để đảm bảo tính bền vững lâu dài của ngành cao su, Việt Nam phải ưu tiên cải thiện năng suất và tuân thủ các tiêu chuẩn toàn cầu về môi trường và khả năng truy xuất nguồn gốc. Việc nhấn mạnh vào các sản phẩm cao su có giá trị cao hơn, được chế biến sâu sẽ nâng cao giá trị xuất khẩu và giảm sự phụ thuộc vào nguyên liệu thô. Khi sự cạnh tranh toàn cầu gia tăng từ các quốc gia như Thái Lan, Indonesia và các nhà cung cấp mới nổi, Việt Nam nên đầu tư vào công nghệ hiện đại, đa dạng hóa thị trường và tăng cường kiểm soát chất lượng để duy trì khả năng cạnh tranh và phục hồi trong thương mại cao su toàn cầu đang phát triển.

[1] https://www.berubco.com.vn/cao-su-duoc-trong-nhieu-nhat-o.html

[2] https://tapchicongthuong.vn/gia-duy-tri-muc-cao–xuat-khau-cao-su-nam-2024-du-bao-dat-khoang-3-3-2-ty-usd-126509.htm

[3] https://baochinhphu.vn/gia-cao-su-tang-cao-tu-xuat-khau-102250119070001572.htm

[4] https://caosu.com.vn/thi-truong-cao-su/gia-cao-su-tang-manh-ky-vong-mo-rong-thi-phan-va-gia-tang-gia-tri/

[5] https://giaothuong.congthuong.vn/xuat-khau-tang-manh-gia-cao-su-can-moc-lich-su-moi-386056.html

[6] https://giaothuong.congthuong.vn/thang-12025-gia-cao-su-xuat-khau-cua-viet-nam-tang-32-374672.html

[7] https://giaothuong.congthuong.vn/xuat-khau-tang-manh-gia-cao-su-can-moc-lich-su-moi-386056.html

[8] https://cafef.vn/trung-quoc-mua-hang-trieu-tan-vang-trang-de-theo-duoi-giac-mo-xe-dien-nhung-lai-giam-nhap-tu-viet-nam-188250505142954721.chn

[9] https://vietnamnews.vn/economy/1694795/eu-deforestation-rules-pose-challenges-for-rubber-production-in-viet-nam-cambodia.html

[10] https://baotintuc.vn/infographics/muc-tieu-den-nam-2030-dien-tich-cao-su-cua-ca-nuoc-khoang-800-850-nghin-ha-20240216061236569.htm

[11] https://www.dnse.com.vn/senses/tin-tuc/hai-dong-luc-chinh-cho-nhom-co-phieu-cao-su-35004253

* Lưu ý: Nếu bạn muốn trích dẫn thông tin trong bài viết này, vui lòng ghi rõ nguồn và kèm theo link bài viết để đảm bảo tôn trọng bản quyền.