Sự bùng nổ của xe điện tại Việt Nam

Thị trường xe điện (EV) của Việt Nam dự kiến sẽ đạt 3,12 tỷ đô la vào năm 2025 và tăng lên 7,41 tỷ đô la vào năm 2030, với tốc độ tăng trưởng kép hàng năm (CAGR) khoảng 19% [1]. Sự tăng trưởng đáng chú ý này phần lớn được thúc đẩy bởi thương hiệu nội địa VinFast. Tính đến tháng 7 năm 2023, Việt Nam chỉ có hơn 20.000 ô tô điện trên đường [2]. Tuy nhiên, con số này đã tăng lên đáng kể. Riêng VinFast đã bán được 87.000 xe EV vào năm 2024 (tăng 150%) và giao thêm 35.100 xe trong quý đầu tiên của năm 2025 [3,4].

Số lượng xe VinFast giao đến H1/2025

Nguồn: Tổng hợp của B&Company

Trong phân khúc xe máy điện, mức tăng trưởng cũng ấn tượng không kém. Phân khúc xe máy dưới 50cc - nhắm mục tiêu đến học sinh và người dùng trẻ tuổi - đã chứng kiến mức tăng trưởng doanh số 112,6% trong những tháng đầu năm 2025 [5]. Việt Nam hiện là một trong những thị trường xe hai bánh lớn nhất thế giới, với gần 75 triệu xe máy đã đăng ký và sản lượng hàng năm dao động từ 3 đến 4,7 triệu chiếc trong giai đoạn 2019 đến 2023. Trong bối cảnh này, xe máy điện đang dần chiếm được thị phần, với số lượng xe đăng ký tăng từ 0,5 triệu chiếc vào năm 2016 lên 2,3 triệu chiếc vào năm 2023, phản ánh tốc độ tăng trưởng kép hàng năm (CAGR) là 24,3%. Các thương hiệu hàng đầu trên thị trường bao gồm VinFast, Yadea, Pega và Yamaha [6].

Number of total registered E2W in Vietnam from 2016 to 2023[11] (Đơn vị: Triệu đơn vị)

Nguồn: GIZ

Tuổi thọ pin EV

Với tuổi thọ pin EV trung bình là 8–10 năm, các phương tiện được bán trong giai đoạn 2023-2025 dự kiến sẽ bắt đầu đạt đến cuối vòng đời (EOL) và tạo ra chất thải pin hàng loạt từ năm 2031 đến năm 2035. Theo VAMA, khoảng 1 triệu EV sẽ được lưu hành vào năm 2028, tăng lên 3,5 triệu vào năm 2040 [7]. Dựa trên quỹ đạo này, nhu cầu về pin dự kiến sẽ đạt gần 5 triệu chiếc vào năm 2040 và 10 triệu chiếc vào năm 2050 để hỗ trợ mục tiêu thâm nhập 100% EV trên hầu hết các phân khúc xe đường bộ tại Việt Nam. Về dung lượng pin, nhu cầu dự kiến sẽ đạt khoảng 100 GWh vào năm 2030, 360 GWh vào năm 2040 và 1.170 GWh vào năm 2050—làm nổi bật nhu cầu lớn trong tương lai và sự gia tăng tương ứng của thị trường tái chế pin [8].

Trên toàn cầu, thị trường tái chế pin được dự đoán sẽ đạt giá trị hàng chục tỷ đô la Mỹ trong thập kỷ tới. Tại Việt Nam, doanh thu trong lĩnh vực này đến từ hai nguồn chính: doanh thu từ việc bán các kim loại tái chế như lithium, niken, coban và đồng, tùy thuộc vào giá thị trường toàn cầu; và phí dịch vụ EPR (Trách nhiệm mở rộng của nhà sản xuất) do các nhà sản xuất trả để tuân thủ nghĩa vụ tái chế bắt buộc theo Nghị định 8%. Dòng EPR mang lại nguồn thu nhập ổn định và đóng vai trò là lưới an toàn tài chính trước biến động giá trên thị trường kim loại.

Khung chính sách

Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 và Nghị định số 08/2022/NĐ-CP hướng dẫn thi hành đã đặt nền tảng pháp lý vững chắc cho ngành tái chế tại Việt Nam [9, 10].

– Nghĩa vụ tái chế đối với các nhà sản xuất và nhập khẩu pin và ắc quy chính thức có hiệu lực vào ngày 1 tháng 1 năm 2024. Đây không phải là đề xuất trong tương lai mà là yêu cầu bắt buộc theo luật định.

– Trong ba năm đầu tiên, các nhà sản xuất được yêu cầu tái chế ít nhất 8% trên tổng khối lượng pin mà họ đưa ra thị trường. Ví dụ, một công ty bán 10.000 tấn pin vào năm 2024 phải tái chế hợp pháp 800 tấn.

– Quy trình tái chế phải đạt tỷ lệ thu hồi vật liệu tối thiểu là 40% trên tổng khối lượng chất thải được xử lý. Đây là ngưỡng kỹ thuật cơ bản mà tất cả các cơ sở tái chế phải đáp ứng.

Những bước đầu tiên trong quá trình tái chế pin EV

VinES & Chu trình Li – Một bước đi tiên phong hướng tới chuỗi cung ứng khép kín

Vào cuối năm 2022, VinES (một công ty con của Vingroup) đã ký kết hợp tác chiến lược toàn cầu với Li-Cycle, một công ty tái chế pin hàng đầu có trụ sở tại Bắc Mỹ [11]. Hợp tác này nhằm mục đích thiết lập chuỗi cung ứng pin khép kín, trong đó các vật liệu có giá trị như lithium, niken và coban được thu hồi và tái sử dụng trong quá trình sản xuất pin mới tại các nhà máy của VinES.

Nhờ sự hợp tác này, VinES đã tiếp cận được công nghệ thủy luyện kim đẳng cấp thế giới, bao gồm mô hình “Spoke & Hub” được cấp bằng sáng chế của Li-Cycle, cho phép thu hồi vật liệu lên đến 95%. Điều này giúp VinES rút ngắn đáng kể thời gian nghiên cứu và phát triển (R&D) và nhanh chóng nội địa hóa công nghệ đạt tiêu chuẩn quốc tế tại Việt Nam.

Hiện hai bên đang đánh giá tính khả thi của việc xây dựng cơ sở tái chế "Spoke" gần tổ hợp sản xuất của VinES tại Hà Tĩnh. Quyết định đầu tư cuối cùng dự kiến sẽ được đưa ra vào năm 2025.

Đề xuất của Thành phố Hồ Chí Minh – sáng kiến chủ động của khu vực công

Thành phố Hồ Chí Minh, thông qua Viện Nghiên cứu Phát triển Thành phố Hồ Chí Minh (HIDS), đã đề xuất xây dựng một trung tâm tái chế pin chuyên dụng [12]. Đây là một phần trong kế hoạch rộng hơn nhằm chuyển đổi 400.000 xe máy chạy bằng xăng - chủ yếu được tài xế giao hàng và gọi xe - sang xe điện.

Cơ sở được đề xuất sẽ có công suất hàng năm là 3.000 tấn, nhằm mục đích thu hồi 90–95% kim loại có giá trị từ pin hết hạn sử dụng [12]. Động thái chiến lược này dự đoán làn sóng chất thải pin do quá trình điện khí hóa đô thị của thành phố tạo ra.

Để hỗ trợ dự án, thành phố dự định cung cấp tài chính thông qua Quỹ Bảo vệ Môi trường hoặc các chương trình cho vay ưu đãi cho các nhà đầu tư đủ điều kiện, thể hiện vai trò chủ động của khu vực công trong việc thúc đẩy hệ sinh thái tái chế pin của Việt Nam.

VinES dẫn đầu, nhưng thị trường vẫn còn rộng mở

Việt Nam đã đặt nền tảng pháp lý cho hoạt động tái chế pin, với Luật Bảo vệ Môi trường và Nghị định 08/2022/NĐ-CP chính thức có hiệu lực từ năm 2024. Các quy định này tạo ra một thị trường bắt buộc thông qua Chương trình Trách nhiệm Mở rộng của Nhà sản xuất (EPR). Đồng thời, VinES (một công ty con của Vingroup) đã nổi lên như một đơn vị tiên phong trong ngành, theo đuổi chiến lược chuỗi cung ứng khép kín và đang lên kế hoạch xây dựng nhà máy tái chế riêng.

Bối cảnh hiện tại có thể được mô tả là một “ý định lưỡng cực”: một mặt tạo ra rào cản gia nhập cao, mặt khác mở ra những cơ hội rõ ràng. Động thái của VinES đã thiết lập một tập đoàn khổng lồ tích hợp theo chiều dọc - hệ sinh thái của họ không chỉ sản xuất hầu hết xe điện tại Việt Nam mà còn sản xuất pin, đưa Vingroup trở thành nhà cung cấp lớn nhất và khách hàng lớn nhất trong chuỗi giá trị tái chế. Tham vọng khép kín của họ đồng nghĩa với việc họ có thể sẽ ưu tiên tái chế pin của chính mình để đảm bảo nguồn cung nguyên liệu thô. Kết quả là, nó tạo ra một bức tường gần như bất khả xâm phạm đối với bất kỳ đối thủ mới nào muốn tiếp cận pin hết vòng đời của VinFast.

Tuy nhiên, thị trường rộng lớn hơn bao gồm các thương hiệu khác như Yadea, Pega, Hyundai và BYD. Các công ty này cũng tuân thủ các quy định EPR nhưng có thể thiếu quy mô để xây dựng các cơ sở tái chế riêng. Điều này cho thấy một khoảng trống thị trường rõ ràng. Đề xuất của Thành phố Hồ Chí Minh về một trung tâm tái chế công tư là một sự thừa nhận khoảng trống này. Một công ty tư nhân mới có thể định vị mình là một nhà tái chế chuyên biệt cho phân khúc "ngoài VinFast" - hoạt động như một nhà cung cấp dịch vụ B2B thuần túy thay vì một công ty vật liệu tích hợp theo chiều dọc.

Khuyến nghị cho người mới tham gia

Thay vì cạnh tranh trực tiếp với các đối thủ lớn như VinES, các nhà đầu tư và doanh nhân nên tập trung giải quyết những lỗ hổng quan trọng trong hệ sinh thái. Cụ thể:

- Đầu tiên, xây dựng mạng lưới thu gom và hậu cần trên toàn quốc cho pin EOL (hết vòng đời);

- Thứ hai, vận hành các cơ sở “Spoke” để sản xuất khối lượng đen—một điểm vào hiệu quả về vốn;

– Thứ ba, chuyên về các ứng dụng tái chế bằng cách thử nghiệm, phân loại và tái sử dụng pin đã qua sử dụng cho hệ thống lưu trữ năng lượng (ESS).

Trong khi đó, các công ty công nghiệp như các thương hiệu ô tô và các công ty hậu cần nên cân nhắc hình thành liên minh để phát triển các giải pháp tái chế chung. Điều này không chỉ đảm bảo tuân thủ EPR mà còn xây dựng quy mô cần thiết để đạt hiệu quả chi phí - đặc biệt là trong một thị trường vẫn đang trong giai đoạn hình thành ban đầu.

[1] Mordor Intelligence, Phân tích quy mô và thị phần thị trường xe điện Việt Nam – Xu hướng tăng trưởng và dự báo (2025 – 2030)Truy cập>

[2] The Investor, Xe điện tại Việt Nam: 7 năm phát triển và triển vọng tăng trưởng hai con sốTruy cập>

[3] Enternews, Xe điện có thống trị thị trường Việt Nam?Truy cập>

[4] Vietnam Plus, Vinfast giao 12.100 xe điện trong tháng 3, dẫn đầu thị trường Việt NamTruy cập>

[5] Vietnam.vn, Thị trường xe máy Việt Nam – Xe điện tăng trưởng ấn tượngTruy cập>

[6] GIZ, Xe điện hai bánh tại Việt NamTruy cập>

[7] Tin tức tài chính, cơ sở hạ tầng sạc xe điện của Việt Nam là chìa khóa cho quá trình chuyển đổi xanhTruy cập>

[8] Vietdata Research, Sự bùng nổ của xe điện: Cơ hội hay thách thức cho thị trường pin Việt NamTruy cập>

[9] Luật Bảo vệ Môi trường năm 2020Truy cập>

[10] Nghị định số 08/2022/NĐ-CP của Chính phủ: Quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật Bảo vệ môi trườngTruy cập>

[11] Vietnam News, VinES và Li-Cycle công bố thỏa thuận tái chế pin chiến lược, dài hạnTruy cập>

[12] VnEconomy, TP.HCM quy hoạch nhà máy tái chế pin xe điện với công suất thu hồi kim loại 95%Truy cập>

* Lưu ý: Nếu bạn muốn trích dẫn thông tin trong bài viết này, vui lòng ghi rõ nguồn và kèm theo link bài viết để đảm bảo tôn trọng bản quyền.