Ngành logistics của Việt Nam đang phát triển nhanh chóng, được thúc đẩy mạnh mẽ bởi các hoạt động thương mại quốc tế. Là một trong những đối tác thương mại lớn nhất của Việt Nam và có chung đường biên giới, Trung Quốc đang mở rộng mạng lưới kho bãi dọc biên giới để hỗ trợ xuất khẩu thuận lợi hơn. Trong bối cảnh đó, Việt Nam đang nỗ lực cải thiện cơ sở hạ tầng logistics của riêng mình, đặc biệt là hệ thống kho bãi, để đảm bảo hoạt động hiệu quả hơn.

Tổng quan về logistics Việt Nam

Ngành logistics của Việt Nam đang không ngừng mở rộng , trở thành ngành mũi nhọn đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy thương mại và thúc đẩy nền kinh tế quốc gia. Theo Hiệp hội Doanh nghiệp Logistics Việt Nam (VLA), ngành logistics tại Việt Nam đã đạt tốc độ tăng trưởng hàng năm khoảng 14% đến 16% trong những năm gần đây, với quy mô thị trường khoảng 40 đến 42 tỷ USD . Theo bảng xếp hạng của Ngân hàng Thế giới, Việt Nam hiện xếp thứ 43/155 quốc gia về hiệu suất logistics, dựa trên 6 tiêu chí, bao gồm: Cơ sở hạ tầng, lô hàng quốc tế, năng lực logistics, theo dõi & truy vết, tính kịp thời và hiệu quả của hải quan.

Hoạt động thương mại biên giới Việt Nam – Trung Quốc

Trong số các đối tác thương mại của Việt Nam, Trung Quốc là quốc gia lớn thứ hai, với giá trị xuất khẩu bình quân hằng năm chiếm 16-17% tổng giá trị xuất khẩu trong giai đoạn 2019-2023 ( Trademap ). Một đóng góp đáng kể vào thương mại hai chiều giữa Việt Nam và Trung Quốc là hoạt động thương mại biên giới. Đường biên giới trên bộ trải dài qua 7 tỉnh của Việt Nam (Điện Biên, Lai Châu, Lào Cai, Hà Giang, Cao Bằng, Lạng Sơn và Quảng Ninh), với tổng chiều dài 1,4 nghìn km và tiếp giáp với tỉnh Vân Nam của Trung Quốc và Khu tự trị dân tộc Choang Quảng Tây. Hiện nay, Việt Nam có 19 cặp cửa khẩu, trong đó chính là Đồng Đăng (Lạng Sơn), Hà Khẩu (Lào Cai) và Móng Cái (Quảng Ninh). Từ năm 2019 đến năm 2023, theo Bộ Công Thương, tổng giá trị thương mại biên giới Việt Nam – Trung Quốc tăng đáng kể, tăng từ 5,6 tỷ USD lên 42,7 tỷ USD. Mặc dù năm 2022 chứng kiến sự sụt giảm mạnh do các yếu tố như chính sách biên giới trong giai đoạn COVID-19, thương mại đã phục hồi và đạt đỉnh vào năm 2023, với xuất khẩu đạt 17,2 tỷ đô la và nhập khẩu đạt 25,5 tỷ đô la. Sự tăng trưởng này phản ánh sự phục hồi mạnh mẽ và mở rộng của các hoạt động thương mại biên giới sau đại dịch.

Thương mại biên giới Việt Nam – Trung Quốc từ năm 2019 đến năm 2023

Nguồn: Báo cáo xuất nhập khẩu hằng năm (Bộ Công Thương)

Cơ sở hạ tầng kho bãi giữa Việt Nam – Trung Quốc

Trung Quốc

Nhận thấy tiềm năng tiêu thụ lớn của thị trường Việt Nam, Trung Quốc đã liên tục triển khai và mở rộng hệ thống kho bãi GIGA dọc biên giới Việt Nam – Trung Quốc . Kho bãi GIGA là cơ sở lưu trữ hàng hóa lớn, lưu trữ nhiều loại hàng hóa, chủ yếu là hàng tiêu dùng thường thấy ở các chợ, siêu thị và nền tảng thương mại điện tử. Các kho bãi này rút ngắn khoảng cách vận chuyển, giảm chi phí vận chuyển và thời gian hoàn thành đơn hàng, giúp hàng hóa Trung Quốc thâm nhập thị trường Việt Nam nhanh hơn và với giá thành thấp hơn.

Hiện nay, Trung Quốc đã mở 3 kho GIGA đặt tại các thành phố biên giới Hà Khẩu (giáp Lào Cai), Bằng Tường (giáp Lạng Sơn) và Đông Hưng (giáp Quảng Ninh), chỉ cách biên giới Việt Nam 3-4 km. Các kho này không chỉ đóng vai trò là trung tâm trung chuyển và lưu trữ mà còn tích hợp kho bãi, hậu cần và thương mại điện tử xuyên biên giới giữa Việt Nam và Trung Quốc. Mạng lưới kho bãi đã giảm thời gian và chi phí hậu cần cho các sản phẩm từ Trung Quốc, khiến giá sản phẩm Trung Quốc trở nên cạnh tranh hơn.

Việt Nam

Theo Quyết định số 1093/QĐ-BCT ban hành năm 2015 của Bộ Công Thương, Việt Nam có kế hoạch phát triển 53 kho bãi tại các cửa khẩu biên giới với Trung Quốc, trải dài trên 6 tỉnh: Quảng Ninh, Lạng Sơn, Cao Bằng, Hà Giang, Lào Cai và Lai Châu, với tổng diện tích hơn 1,2 triệu m2 . Mục tiêu phát triển hệ thống kho bãi của Việt Nam đến năm 2025 chủ yếu là lưu trữ và trung chuyển, đóng vai trò là các nút trung gian trong quá trình logistics. Về cơ sở vật chất, tập trung củng cố, nâng cấp các kho bãi hiện có (mở rộng, di dời hoặc điều chỉnh chức năng) để đáp ứng nhu cầu lưu trữ đang diễn ra và duy trì hoạt động xuất nhập khẩu ổn định là ưu tiên đến năm 2025. Đến năm 2035, Việt Nam đặt mục tiêu phát triển hệ thống kho bãi đồng bộ hoàn chỉnh, đáp ứng 100% nhu cầu lưu trữ xuất nhập khẩu, tích hợp dịch vụ logistics toàn diện để tăng cường bền vững hoạt động thương mại tại các cửa khẩu biên giới Việt Nam – Trung Quốc.

Theo mục tiêu của Chính phủ, Việt Nam ưu tiên phát triển cơ sở hạ tầng kho bãi chủ yếu để đáp ứng nhu cầu thương mại, trao đổi hàng hóa. Tuy nhiên, dịch vụ kho bãi nội bộ và dịch vụ quản lý vận hành vẫn chưa được chú trọng phát triển đáng kể. Hệ quả là mạng lưới kho bãi chưa phát triển dẫn đến chi phí logistics tại Việt Nam ngày càng tăng . Chi phí logistics tại Việt Nam chiếm khoảng 16-20% GDP , cao hơn đáng kể so với mức trung bình toàn cầu là 10-12%. Chi phí logistics cao làm tăng giá cả của cả hàng xuất khẩu và hàng nội địa, làm giảm sức cạnh tranh của hàng hóa Việt Nam so với hàng hóa từ các nước khác. Những chi phí này cũng làm tăng giá hàng hóa Việt Nam khi đến tay người tiêu dùng quốc tế, làm giảm sức hấp dẫn của hàng hóa Việt Nam đối với các đối tác thương mại.

Nhận thấy những bất cập của hệ thống kho bãi về cơ sở hạ tầng và dịch vụ, Chính phủ đã ban hành các chính sách khuyến khích đầu tư vào lĩnh vực logistics, đặc biệt là phát triển hệ thống kho bãi hiện đại, đồng bộ. Các doanh nghiệp trong và ngoài nước đã tích cực tham gia xây dựng, nâng cấp cơ sở hạ tầng, ứng dụng công nghệ tiên tiến để tối ưu hóa quản lý kho bãi và chuỗi cung ứng. Việc thành lập Công viên Logistics Viettel là minh chứng rõ nét nhất cho những nỗ lực này.

Khánh thành công viên logistics Viettel

Công viên Logistics Viettel được khánh thành vào tháng 12 năm 2024, đánh dấu bước tiến đáng kể trong cơ sở hạ tầng logistics của Việt Nam, đặc biệt là trong việc tăng cường logistics trong nước và tạo điều kiện thuận lợi cho thương mại xuyên biên giới Việt Nam – Trung Quốc. Với diện tích 143,7 ha và vốn đầu tư gần 3.300 tỷ đồng (khoảng 130 triệu đô la Mỹ), công viên này tăng gấp đôi công suất hiện tại tại cửa khẩu Lạng Sơn, xử lý tới 1.500 xe mỗi ngày. Là trung tâm logistics tích hợp hoàn toàn đầu tiên của Việt Nam, nơi đây cung cấp các dịch vụ trọn gói cho hoạt động xuất nhập khẩu, bao gồm thông quan, kiểm dịch, kiểm tra, trung chuyển, kho bãi và vận tải xuyên biên giới. Công viên kết hợp các công nghệ tiên tiến như IoT, 5G, AI, Dữ liệu lớn và Bản sao kỹ thuật số, cùng với các giải pháp tự động hóa như Tủ thông minh, máy bay không người lái và xe tự hành. Những đổi mới này tối ưu hóa hoạt động, giúp giảm chi phí logistics tới 40%. Hệ thống dữ liệu chuẩn hóa kết nối trực tiếp với hệ thống hải quan tại cả Việt Nam và Trung Quốc, đơn giản hóa thủ tục và rút ngắn thời gian thông quan từ 4-5 ngày xuống còn dưới 24 giờ. Hiệu quả này nâng cao sức cạnh tranh của hàng hóa Việt Nam trên thị trường quốc tế.

Nằm ở vị trí chiến lược gần Khu kinh tế cửa khẩu Đồng Đăng, tỉnh Lạng Sơn, công viên đóng vai trò là cầu nối thương mại quan trọng giữa ASEAN và Trung Quốc. Bằng cách giảm bớt tình trạng tắc nghẽn tại các cửa khẩu biên giới phía Bắc và cung cấp giải pháp hậu cần toàn diện, công viên tạo điều kiện cho dòng chảy thương mại thông suốt và hiệu quả hơn, qua đó củng cố quan hệ kinh tế giữa Việt Nam và Trung Quốc. Công viên Logistics Viettel được kỳ vọng sẽ góp phần nâng cao cơ sở hạ tầng hậu cần của Việt Nam, giảm chi phí và nâng cao hiệu quả thương mại xuyên biên giới với Trung Quốc, định vị Việt Nam là trung tâm hậu cần chiến lược ở Đông Nam Á.

Kết luận

Tóm lại, sự tăng trưởng nhanh chóng của ngành logistics Việt Nam và hoạt động thương mại biên giới chiến lược với Trung Quốc làm nổi bật nhu cầu cấp thiết về việc phát triển hơn nữa cơ sở hạ tầng kho bãi. Việc mở rộng mạng lưới kho bãi của cả Việt Nam và Trung Quốc đã góp phần nâng cao hiệu quả thương mại và giảm chi phí logistics. Tuy nhiên, để tận dụng tối đa tiềm năng của hành lang thương mại Việt Nam – Trung Quốc, việc tiếp tục nâng cấp cơ sở kho bãi là điều cần thiết. Để cạnh tranh với hàng hóa giá rẻ của Trung Quốc trên thị trường trong nước, Việt Nam cần đầu tư đáng kể vào cơ sở hạ tầng và mạng lưới kho bãi. Điều này không chỉ giúp giảm chi phí logistics và tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động xuất khẩu sang Trung Quốc diễn ra suôn sẻ hơn mà còn nâng cao khả năng cạnh tranh của Việt Nam trên thị trường toàn cầu, đảm bảo sự phát triển bền vững của ngành logistics trong tương lai.

Đọc thêm những bài phân tích khác