Việc chuyển giao công nghệ giáo dục của Nhật Bản sang Việt Nam mang đến cơ hội quan trọng để giải quyết nhu cầu ngày càng tăng về nguồn nhân lực có tay nghề từ các doanh nghiệp Nhật Bản đang hoạt động tại Việt Nam. Sáng kiến này được thúc đẩy bởi một số yếu tố chính: Đầu tư đáng kể của Nhật Bản vào Việt Nam, bản chất đang phát triển của các ngành công nghiệp đòi hỏi kỹ năng kỹ thuật cao hơn và cam kết của Việt Nam đối với cải cách giáo dục và chuyển đổi số.

Tổng quan tình hình các công ty Nhật Bản tại Việt Nam

Việt Nam nổi lên là điểm đến chiến lược của các doanh nghiệp Nhật Bản do môi trường đầu tư thuận lợi và tăng trưởng kinh tế mạnh mẽ

– Ý định đầu tư cao: Trong số 149 quốc gia và vùng lãnh thổ đầu tư vào Việt Nam, Nhật Bản hiện là nhà đầu tư nước ngoài lớn thứ ba, sau Hàn Quốc và Singapore¹Bên cạnh đó, khảo sát năm 2024 của Tổ chức Xúc tiến Thương mại Nhật Bản (JETRO) cho thấy, có 56,1% doanh nghiệp Nhật Bản hoạt động ở nước ngoài có kế hoạch mở rộng hoạt động tại Việt Nam trong vòng 1-2 năm tới, đánh dấu tỷ lệ cao nhất trong các nước ASEAN, vượt mức trung bình của khu vực là 46,3%.²

– Triển vọng lợi nhuận: Cuộc khảo sát này cũng chỉ ra rằng 64,1% công ty dự kiến sẽ có lãi vào năm 2024, lần đầu tiên sau 5 năm, tỷ lệ này vượt quá 60%.³

Direction of business development over the next 1-2 years (Theo các nước lớn trong ASEAN)

Đơn vị: %

Nguồn: Jetro

Các lĩnh vực đầu tư chính

Các công ty Nhật Bản đang đa dạng hóa các khoản đầu tư của mình trên nhiều lĩnh vực khác nhau:

– Chế tạo: Theo Bộ Kế hoạch và Đầu tư Việt Nam, sản xuất dẫn đầu FDI của Nhật Bản vào năm 2023 với 23,5 tỷ USD, chiếm 64,2% tổng FDI, tăng 39,9% so với cùng kỳ năm trước. ⁵

– Năng lượng: Nhật Bản tiếp tục là đối tác chiến lược quan trọng của Việt Nam trên nhiều lĩnh vực. Chỉ tính riêng năm 2023, FDI mới đăng ký từ Nhật Bản đạt gần 7 tỷ USD, trở thành nhà đầu tư lớn thứ hai, sau Singapore.⁶

– Bất động sản: Năm 2023, tổng vốn FDI từ Nhật Bản vào lĩnh vực bất động sản Việt Nam đạt gần 6,57 tỷ USD, chiếm khoảng 10% tổng vốn FDI của Nhật Bản vào nước này.⁷

Nhu cầu nguồn nhân lực có tay nghề

Các doanh nghiệp Nhật Bản có sự hiện diện đáng kể và ngày càng tăng tại Việt Nam, với 3250 công ty vào năm 2023⁸ trong nhiều lĩnh vực khác nhau bao gồm sản xuất, xây dựng và tài chính. Khoản đầu tư đáng kể này đã tạo ra nhu cầu cấp thiết về nguồn nhân lực chất lượng cao. Mặc dù Việt Nam tự hào có lực lượng lao động dồi dào, nhưng vẫn có một khoảng cách rõ ràng về các kỹ năng kỹ thuật mà các công ty Nhật Bản yêu cầu, đặc biệt là đối với các ngành sản xuất có giá trị cao và công nghệ tiên tiến. Do đó, các công ty Nhật Bản tại Việt Nam phải đối mặt với tình trạng thiếu hụt lao động liên tục, trong khi người lao động Việt Nam phải vật lộn với sự cạnh tranh gay gắt trên thị trường việc làm. Các công ty Nhật Bản thường xuyên tìm kiếm lao động có tay nghề cho các vai trò quản lý và kỹ thuật, chẳng hạn như sản xuất, kiểm soát chất lượng và thiết kế máy móc. Nhu cầu về lao động có trình độ này dự kiến sẽ còn tăng cao hơn nữa do sự thay đổi chuỗi giá trị toàn cầu và căng thẳng thương mại.

Skills gap hinders Japanese companies in Vietnam from hiring quality workers

Nguồn: skhcn.bacgiang.gov.vn

Cung cấp nguồn nhân lực có tay nghề

Tỷ lệ lao động qua đào tạo tại Việt Nam có xu hướng tăng nhẹ trong những năm gần đây; tuy nhiên, con số này vẫn còn khiêm tốn. Theo số liệu sơ bộ của Tổng cục Thống kê (GSO), tỷ lệ lao động qua đào tạo năm 2023 đạt 28,5%, tăng 0,9% so với năm 2022⁹Trong khi đó, tỷ lệ lao động chưa sử dụng hết tại Việt Nam trong quý 4 năm 2024 là 3,8%, tương đương khoảng 2,0 triệu người.¹⁰Điều này nhấn mạnh nhu cầu về các chính sách và chương trình đào tạo hiệu quả hơn để nâng cao chất lượng lực lượng lao động và đáp ứng nhu cầu của thị trường lao động trong bối cảnh hội nhập và phát triển kinh tế.

The rate of trained workers in Vietnam

Đơn vị: %

Nguồn: GSO

Cơ hội chuyển giao công nghệ giáo dục Nhật Bản

Nhật Bản sở hữu công nghệ giáo dục tiên tiến và chuyên môn mạnh mẽ trong phát triển nguồn nhân lực, có thể mang lại lợi ích to lớn cho Việt Nam. Các khía cạnh chính của công nghệ giáo dục và phương pháp tiếp cận của Nhật Bản đang hoặc có thể được chuyển giao bao gồm:

– Đào tạo nghề và kỹ năng kỹ thuật: Hợp tác của Nhật Bản, đặc biệt là thông qua các tổ chức như JICA, đã tập trung vào việc tăng cường các viện đào tạo nghề tại Việt Nam. Điều này bao gồm phát triển chương trình giảng dạy, đào tạo giảng viên và cung cấp thiết bị để đáp ứng các tiêu chuẩn của Nhật Bản. "Mô hình Kosen", một hệ thống đa kỹ thuật nhấn mạnh vào năng lực, tư duy và sự sáng tạo, cũng đang được giới thiệu.¹¹

– “Kỹ năng mềm” và Thực hành quản lý: Các nguyên tắc quản trị kinh doanh của Nhật Bản như 5S (Sàng lọc, Sắp xếp, Sạch sẽ, Chuẩn hóa, Duy trì) và Kaizen (Cải tiến liên tục) đang được chuyển giao thông qua các khóa học kinh doanh và đào tạo thực hành. Những khóa học này tập trung vào việc nâng cao không chỉ chuyên môn kỹ thuật mà còn cả đạo đức nghề nghiệp và hiệu quả tổ chức¹²

– Giáo dục công nghệ tiên tiến: Sự hợp tác mở rộng sang các lĩnh vực tiên tiến như Trí tuệ nhân tạo (AI) và Công nghệ thông tin và truyền thông (ICT). Ví dụ, Đại học Việt Nhật đã hợp tác với Viện Công nghệ thông tin và truyền thông quốc gia Nhật Bản (NICT) để nghiên cứu và trao đổi công nghệ, nhằm mục đích đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao trong các lĩnh vực này.¹³

Lễ ký kết biên bản ghi nhớ giữa Trường Đại học Việt Nhật và Viện Công nghệ thông tin và truyền thông quốc gia Nhật Bản (NICT)

Nguồn: vju.ac.vn

– Học tập theo dự án: Các sáng kiến như giáo dục “Thiết kế dự án”, do Viện Công nghệ Kanazawa (KIT) tiên phong, đang được triển khai để bồi dưỡng khả năng đổi mới và giải quyết vấn đề thông qua các phương pháp tiếp cận theo nhóm để giải quyết các thách thức trong thế giới thực¹⁴

Sự hợp tác thành công giữa các cơ sở giáo dục Nhật Bản và Việt Nam

Trong bối cảnh thiếu hụt nguồn nhân lực chất lượng cao, quan hệ đối tác giáo dục giữa Nhật Bản và Việt Nam đóng vai trò then chốt trong việc phát triển lực lượng lao động có tay nghề đáp ứng các tiêu chuẩn kinh doanh của Nhật Bản. Một số hợp tác đáng chú ý bao gồm:

VJEP 2024 Opening ceremony

Nguồn: ueh.edu.vn

Những sự hợp tác này không chỉ nâng cao chất lượng giáo dục tại Việt Nam mà còn đảm bảo lực lượng lao động được trang bị tốt để đáp ứng các tiêu chuẩn của các doanh nghiệp Nhật Bản đang hoạt động tại quốc gia này.

Thách thức và cơ hội

Có một số thách thức đối với các nhà đầu tư Nhật Bản trong lĩnh vực này:

– Cơ sở hạ tầng và tài trợ: Trong khi Việt Nam đang mong muốn phát triển EdTech, vẫn có sự chênh lệch về mặt địa lý trong việc tiếp cận giáo dục kỹ thuật số, với các thành phố lớn được phục vụ tốt hơn. Các trường công thường thiếu cơ sở hạ tầng cần thiết, phần cứng lỗi thời và các cơ sở công nghệ đầy đủ.²⁰

– Thực hiện chính sách: Mặc dù chính sách của chính phủ Việt Nam hỗ trợ EdTech và đầu tư nước ngoài, việc thiếu các hành động cụ thể, nguồn tài trợ nhất quán và các biện pháp triển khai hợp lý có thể làm chậm tiến độ, đặc biệt là ở các khu vực khó khăn.²¹

– Đào tạo giáo viên: Đảm bảo các nhà giáo dục Việt Nam có đủ khả năng cung cấp chương trình giảng dạy theo tiêu chuẩn Nhật Bản và sử dụng các công nghệ giáo dục tiên tiến là rất quan trọng.²²

Tuy nhiên, nhìn chung, có một số cơ hội cho các nhà đầu tư Nhật Bản phát triển trong lĩnh vực này. Bao gồm:

– Hỗ trợ của Chính phủ: Chính phủ Việt Nam đang tích cực thúc đẩy đầu tư nước ngoài và hợp tác trong giáo dục, khoa học và công nghệ. Điều này được phản ánh trong “Chiến lược đến năm 2030 và tầm nhìn đến năm 2045”²³” và “Nghị định 124/2024/NĐ-CP²⁴” về việc khuyến khích các trường đại học quốc tế thành lập cơ sở, tạo điều kiện cho các chương trình chung và ưu tiên các công nghệ tiên tiến.

– Nhu cầu cao về EdTech: Thị trường EdTech của Việt Nam đang bùng nổ. Thị trường EdTech tại Việt Nam được dự báo sẽ tăng trưởng với tốc độ CAGR là 13,5% từ năm 2024 đến năm 2032, nhờ vào sự gia tăng dân số trẻ, tỷ lệ sử dụng internet và điện thoại thông minh cao, cũng như sự sẵn lòng đầu tư vào giáo dục của các gia đình. Đây là mảnh đất màu mỡ cho các giải pháp EdTech của Nhật Bản.²⁵

– Quan hệ song phương: Quan hệ bền chặt giữa Việt Nam và Nhật Bản, được nâng lên thành “Đối tác chiến lược toàn diện” vào tháng 11 năm 2023, mở rộng hợp tác trong các lĩnh vực như khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao²⁶Ngoài ra, Nhật Bản còn là nhà đầu tư và nhà tài trợ ODA hàng đầu, thể hiện cam kết của Nhật Bản đối với sự phát triển nguồn nhân lực của Việt Nam.²⁷

Chính phủ Việt Nam và Nhật Bản đã có cuộc hội đàm về việc nâng cấp quan hệ lên mức “Đối tác chiến lược toàn diện”

Nguồn: baochinhphu.vn

Kết luận

Việc chuyển giao công nghệ giáo dục của Nhật Bản sang Việt Nam có tiềm năng to lớn trong việc đào tạo nguồn nhân lực đáp ứng nhu cầu cụ thể của các doanh nghiệp Nhật Bản tại quốc gia này. Bằng cách tận dụng chuyên môn của Nhật Bản trong đào tạo kỹ thuật và nghề nghiệp, phát triển kỹ năng mềm và giáo dục công nghệ tiên tiến, cùng với sự hỗ trợ mạnh mẽ của chính phủ Việt Nam, Việt Nam có thể nâng cao đáng kể năng lực lực lượng lao động của mình. Việc giải quyết các thách thức liên quan đến cơ sở hạ tầng, thực hiện chính sách và đào tạo giáo viên sẽ rất quan trọng để tối đa hóa hiệu quả và phạm vi của các chuyển giao công nghệ giáo dục này, cuối cùng là thúc đẩy mối quan hệ kinh tế chặt chẽ hơn và phát triển chung giữa hai quốc gia.

¹ https://tapchitaichinh.vn/doanh-nghiep-nhat-ban-danh-gia-cao-tiem-nang-dau-tu-tai-viet-nam.html

^{2 +3} https://www.jetro.go.jp/

⁴ Bao gồm “Giảm quy mô” và Rút lui/Di dời đến 3^thứ quốc gia”. Tuy nhiên, chúng tôi không hiển thị chúng trong biểu đồ do tỷ lệ rất nhỏ

⁵ https://thesaigontimes.vn/dong-dau-tu-tu-xu-hoa-anh-dao-khoe-sac-tro-lai/

⁶⁺⁷ Chúng tôi đã đề cập đến vấn đề này trong một số bài viết trước đây của B&Company. Vui lòng tham khảo đây để biết thêm thông tin

⁸ Theo Cơ sở dữ liệu của B&Company

⁹ https://www.nso.gov.vn/

¹⁰ https://www.gso.gov.vn/

¹¹ https://www.jica.go.jp/Resource/vietnam/english/activities/activity04.html

¹²https://www.jica.go.jp/

¹³ https://vju.ac.vn/truong-dai-hoc-viet-nhat-ky-ket-hop-tac-nghien-cuu-va-trao-doi-cong-nghe-voi-vien-cong-nghe-thong-tin-va-truyen-thong-quoc-gia-nhat-ban/

¹⁴ https://www.hutech.edu.vn/english/training-news/14618817-vietnam-japan-institute-of-technology-discussed-joint-educational-programs-with-kanazawa-university

¹⁵ https://vju.ac.vn/en/collaboration/partner-university/

¹⁶ https://vju.ac.vn/en/study-at-vju/undergraduate-programs-2/

¹⁷ https://vjiet.duytan.edu.vn/du-hoc-nhat-ban/dh-duy-tan-dh-okayama-shoka-va-quy-ho-tro-du–qddqt

¹⁸ https://ueh.edu.vn/cuoc-song-ueh/tin-tuc/trao-doi-sinh-vien-giua-asia-association-of-education-and-exchange-aaee-va-dai-hoc-kinh-te-thanh-pho-ho-chi-minh-ueh-vietnam-japan-exchange-program-2024-72473

¹⁹ https://www.vietnam.vn/en/cap-hoc-bong-ban-dan-cho-sinh-vien-viet-nam-tai-nhat-ban-va-my

²⁰ Chúng tôi đã đề cập đến vấn đề này trong một số bài viết trước đây của B&Company. Vui lòng tham khảo đây để biết thêm thông tin

²¹ https://vm.ee/

²² https://vje.vn/index.php/journal/article/view/365/159

²³ https://baochinhphu.vn/chien-luoc-phat-trien-giao-duc-den-nam-2030-tam-nhin-den-nam-2045-102250102165657226.htm

²⁴ https://thuvienphapluat.vn/van-ban/Dau-tu/Nghi-dinh-124-2024-ND-CP-sua-doi-Nghi-dinh-86-2018-ND-CP-dau-tu-cua-nuoc-ngoai-linh-vuc-giao-duc-628112.aspx

²⁵ https://asiafundmanagers.com/identifying-growth-opportunities-of-edtech-in-vietnam/

²⁶ https://baochinhphu.vn/nang-cap-quan-he-viet-nam-nhat-ban-len-doi-tac-chien-luoc-toan-dien-vi-hoa-binh-va-thinh-vuong-tai-chau-a-va-tren-the-gioi-102231127202442552.htm

²⁷ https://vir.com.vn/japanese-oda-is-massive-contribution-for-vietnam-116840.html

* Lưu ý: Nếu bạn muốn trích dẫn thông tin trong bài viết này, vui lòng ghi rõ nguồn và kèm theo link bài viết để đảm bảo tôn trọng bản quyền.