Tình hình thiên tai

Việt Nam là một trong những quốc gia có nguy cơ thiên tai đặc biệt cao ở khu vực Châu Á - Thái Bình Dương. Với đường bờ biển dài 3.300 km, Việt Nam thường xuyên chịu ảnh hưởng của nhiều loại thiên tai khí tượng thủy văn như bão, lũ lụt, sạt lở đất, hạn hán và xói mòn bờ biển. Trong đó, lũ lụt gây thiệt hại nặng nề nhất, dẫn đến những tổn thất đáng kể về kinh tế và xã hội.

Hơn nữa, Việt Nam được xếp hạng là một trong những quốc gia dễ bị tổn thương nhất trên thế giới trước tác động của biến đổi khí hậu, đặc biệt là tác động nghiêm trọng của mực nước biển dâng ở các vùng ven biển và đồng bằng. Mặt khác, nguy cơ động đất tương đối thấp và sóng thần chưa xảy ra trong những năm gần đây.

[Hình 1] Đặc điểm địa lý và sự xuất hiện của các thảm họa thiên nhiên lớn

Khu vực 330.210 km² (trong đó diện tích đất liền là 310.070 km², diện tích mặt nước là 21.140 km²) Khí hậu Nhiệt đới Gió theo mùa • Bắc và Nam: Tháng 5 ~ Tháng 10 • Miền Trung: Tháng 9 ~ Tháng 1 Dân số 100 triệu người (khoảng một phần ba ở khu vực thành thị, phần còn lại ở đồng bằng, vùng ven biển, v.v.) Đặc điểm khu vực • Vùng núi phía Bắc: Lũ quét, sạt lở đất • Đồng bằng sông Hồng: Lũ lụt, Bão, Hạn hán • Chubu: Bão, Lũ lụt, Thiệt hại do muối • Cao nguyên Trung tâm: Lũ quét, Hạn hán, Cháy rừng, Tatsumaki • Đồng bằng sông Cửu Long: Lũ lụt, bão, thiệt hại do mặn

Nguồn: B&Company

Theo thống kê trong 14 năm qua, trung bình mỗi năm có khoảng 250 người chết và mất tích do thiên tai, gây thiệt hại kinh tế tương đương từ 0,5% đến 1,5% GDP.

Chính phủ Việt Nam nhận định thiên tai, vốn khó dự báo, đang gia tăng tần suất, gây thiệt hại về người và kinh tế nghiêm trọng. Đặc biệt, năm 2024 là năm chịu thiệt hại nặng nề nhất trong những năm gần đây, với 9 cơn bão, 1 xoáy thuận nhiệt đới và 232 hiện tượng thời tiết cực đoan, làm 514 người chết và thiệt hại kinh tế ước tính khoảng 88 nghìn tỷ đồng.[1]

[Hình 2] Xu hướng về mức độ thiệt hại và mất mát do thiên tai

Nguồn: B&Company

Trong số đó, cơn bão "Yagi", đổ bộ vào đất liền vào tháng 9 năm 2024, được coi là cơn bão 70 năm mới có một lần và gây ra thiệt hại nghiêm trọng trên diện rộng. Thêm vào đó, hạn hán nghiêm trọng ở Đồng bằng sông Cửu Long trong các năm 2015-2016 và 2020 đã dẫn đến xâm nhập mặn ở mức độ vượt quá thời gian và phạm vi thông thường, khiến việc tăng cường năng lực ứng phó trong thời gian tới trở nên cấp thiết.

Các sáng kiến phòng ngừa và ứng phó thiên tai

Xây dựng hệ thống phòng ngừa và khắc phục thảm họa

Chính phủ Việt Nam đang đẩy mạnh việc củng cố hệ thống quản lý thiên tai toàn diện từ trung ương đến địa phương, nhằm giảm thiểu rủi ro thiên tai và nâng cao năng lực ứng phó khẩn cấp. Năm 2023, trên cơ sở Luật Phòng thủ dân sự, “Ban Chỉ đạo Phòng thủ dân sự Quốc gia Việt Nam (VNCIVDEF)” đã được thành lập, tích hợp chức năng của Ban Chỉ đạo Quốc gia Phòng chống Thiên tai (NSCNDPC) hiện hành và Ủy ban Quốc gia Ứng phó Sự cố, Thiên tai và Tìm kiếm Cứu nạn (VINASARCOM).

Ủy ban do Thủ tướng Chính phủ làm chủ tịch và bao gồm các bộ trưởng từ nhiều bộ, Tổng tham mưu trưởng, đại diện Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, Hội Phụ nữ, Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh, Hội Chữ thập đỏ Việt Nam và các tổ chức xã hội lớn khác, thúc đẩy các biện pháp ứng phó thảm họa hiệu quả thông qua hợp tác trên nhiều lĩnh vực.

Ở cấp địa phương, các trung tâm chỉ huy phòng thủ tư nhân cũng được thành lập tại các đơn vị tỉnh, huyện và xã (chính quyền địa phương cơ sở), chịu trách nhiệm lập kế hoạch và thực hiện các hoạt động phòng chống thiên tai, quản lý và tìm kiếm cứu nạn, đồng thời ứng phó theo điều kiện thực tế của khu vực.

Nâng cao Hệ thống Cảnh báo sớm (EWS)

Hệ thống Cảnh báo sớm (EWS) của Việt Nam đã được tăng cường đáng kể trong những năm gần đây dựa trên Chiến lược quốc gia về quản lý rủi ro thiên tai. Dưới sự quản lý của Bộ Nông nghiệp và Môi trường, một hệ thống giám sát các yếu tố nguy cơ khác nhau như dữ liệu khí tượng, sông ngòi, thủy văn, địa chấn và ven biển đã được thiết lập, tập trung vào việc dự báo và đưa ra cảnh báo trước khi thiên tai xảy ra.

Đặc biệt, những nỗ lực đang được thực hiện để thúc đẩy quá trình chuyển đổi sang “Dự báo và Cảnh báo dựa trên Tác động (IbFW)”, trong đó nhấn mạnh đến tác động đối với xã hội và cơ sở hạ tầng. Tổng cục Khí tượng Thủy văn Việt Nam (VNMHA) đang đi đầu trong việc cải thiện độ chính xác của dự báo và củng cố hệ thống chia sẻ thông tin thông qua hợp tác với các cơ chế khu vực như Hệ thống Cảnh báo Lũ lụt Đông Nam Á (SeAFFGS) và các đối tác quốc tế.

Những sáng kiến này phù hợp với khái niệm “Hệ thống cảnh báo sớm cho mọi người” của Liên hợp quốc và Việt Nam đặt mục tiêu hoàn thành việc thiết lập mạng lưới cảnh báo sớm trên toàn quốc vào năm 2027.

Thách thức tại Việt Nam và cơ hội kinh doanh cho các công ty Nhật Bản

Như đã đề cập ở trên, mặc dù Việt Nam đã đạt được những tiến bộ trong việc xây dựng hệ thống phòng chống thiên tai quốc gia và hệ thống cảnh báo sớm, nhưng vẫn còn nhiều vấn đề cần giải quyết. Năm 2024, cơn bão mạnh “Yagi” đã làm hư hại hơn 100.000 ngôi nhà tại tỉnh Quảng Ninh.[2] và gây ra vụ sập cầu ở tỉnh Phú Thọ, làm nổi bật tình trạng dễ bị tổn thương của cơ sở hạ tầng ở khu vực phía Bắc nói riêng[3].

Hơn nữa, đã có những trường hợp được xác nhận rằng việc thiếu hệ thống giám sát lũ lụt và hệ thống thoát nước đầy đủ đã dẫn đến việc thiệt hại lan rộng. Dựa trên những hoàn cảnh này, chính phủ và các tổ chức viện trợ nhân đạo cũng nhận thấy nhu cầu đầu tư công nghệ, bao gồm các thiết bị phòng chống thiên tai mới nhất và việc cải tạo các cơ sở vật chất cũ kỹ.

Nhật Bản đã tham gia với tư cách là đối tác quan trọng trong nhiều năm qua trong lĩnh vực nâng cao khả năng chống chịu thiên tai tại Việt Nam. Ví dụ, Cơ quan Hợp tác Quốc tế Nhật Bản (JICA) hỗ trợ xây dựng cộng đồng có khả năng chống chịu thiên tai ở miền Trung Việt Nam, nâng cao năng lực ứng phó của người dân địa phương, củng cố hệ thống cảnh báo sớm và phát triển các nền tảng quản lý thông tin thiên tai.

Ngoài ra, Nền tảng phòng chống thiên tai Nhật Bản đang thúc đẩy việc giới thiệu các công nghệ phòng chống thiên tai thông qua “Đối thoại hợp tác phòng chống thiên tai Nhật Bản - Việt Nam” và Bộ Môi trường đang tiến hành thử nghiệm trình diễn hệ thống cảnh báo sớm tại Hà Nội.

Trong tương lai, cần tiếp tục hợp tác tận dụng công nghệ và chuyên môn phòng chống thiên tai của Nhật Bản, đồng thời kỳ vọng các cơ hội kinh doanh trong lĩnh vực phòng chống thiên tai tại Việt Nam sẽ mở rộng cho các công ty Nhật Bản.

Dựa trên tình hình trên, Việt Nam được đánh giá là một thị trường tiềm năng đáng kể cho công nghệ phòng chống thiên tai và an toàn. Với nguy cơ thiên tai như bão, lũ lụt và sạt lở đất dự kiến sẽ tiếp tục gia tăng, cùng với thiệt hại nặng nề do các cơn bão lớn gần đây gây ra, nhu cầu về các biện pháp phòng chống và giảm nhẹ thiên tai hiệu quả đang ngày càng tăng cao.

[Hình 3] Ví dụ về thiết bị và công nghệ liên quan đến phòng chống thiên tai dự kiến sẽ có nhu cầu tăng cao

Nguồn: B&Company

Trong bối cảnh Chính phủ Việt Nam đang thúc đẩy “xây dựng quốc gia có khả năng chống chịu thiên tai”, việc triển khai các công nghệ và sản phẩm liên quan đến phòng chống thiên tai này cần được thực hiện với sự cân nhắc đến tính bền vững. Hợp tác kỹ thuật quốc tế trong lĩnh vực phòng chống thiên tai được kỳ vọng sẽ không chỉ góp phần nâng cao năng lực ứng phó thiên tai tại Việt Nam mà còn tăng cường năng lực phòng chống thiên tai trên toàn khu vực Đông Nam Á.

[1] 出典: Tiếng nói Việt NamNăm 2024 chứng kiến những thảm họa thiên nhiên cực đoan, tàn khốc gây ra thiệt hại to lớn」（2024年12月）

[2] 出典:FPT Online（オンラインニュースメディア）のニュース 「Quảng Ninh hỗ trợ 100 triệu đồng cho mỗi gia đình có nhà bị sập do bão」（2024年7月）

[3] 出典:Trung tâm từ thiện thiên tai（米国の災害対応・復興プラットフォーム）のニュース 「Siêu bão Yagi năm 2024」（2024年5月）

* Lưu ý: Nếu bạn muốn trích dẫn thông tin trong bài viết này, vui lòng ghi rõ nguồn và kèm theo link bài viết để đảm bảo tôn trọng bản quyền.