Sự phát triển của thương mại xã hội tại Việt Nam

Trong bối cảnh nền kinh tế số của Việt Nam, thương mại xã hội đã nổi lên như một phương thức mua sắm trực tuyến phát triển. Theo Báo cáo ResearchAndMarket, ngành thương mại xã hội của Việt Nam dự kiến sẽ đạt gần 2,2 tỷ đô la Mỹ vào năm 2022 [1], với 65% doanh nghiệp cho biết họ sử dụng các phương pháp thương mại xã hội này [2](xem biểu đồ 1).

Biểu đồ 1. Tỷ lệ doanh nghiệp tiến hành kinh doanh thông qua phương tiện truyền thông xã hội (2019-2022)

Nguồn: Báo cáo Chỉ số thương mại điện tử Việt Nam 2023

Về mặt người tiêu dùng, theo Sách trắng thương mại điện tử Việt Nam 2023, các nền tảng mạng xã hội đã trở thành kênh mua sắm trực tuyến được ưa chuộng thứ hai, với 55% người được hỏi cho biết họ sử dụng các nền tảng này cho hoạt động mua sắm của mình (chỉ sau các nền tảng thương mại điện tử là thị trường đứng đầu). Ngược lại, mạng xã hội bỏ xa vị trí thứ 3, đó là trang web của chính các doanh nghiệp, (với 34% người dùng). Trong số các nền tảng mua sắm trực tuyến, TikTok là nền tảng được khách hàng ưa chuộng nhất trong 3 nền tảng , chiếm 34% số người được hỏi (xem biểu đồ 2), thậm chí còn vượt qua các nền tảng thương mại điện tử khác như Tiki và Sendo.

Biểu đồ 2. Các nền tảng mua sắm trực tuyến hàng đầu của người tiêu dùng tại Việt Nam

Đơn vị: %
100%= 20.069 người trả lời

Nguồn: Sách trắng thương mại điện tử Việt Nam 2023

Về sản phẩm, theo báo cáo của Decision Lab [3], thời trang và mỹ phẩm là những danh mục hàng hóa phổ biến nhất trên các kênh thương mại xã hội nói chung (lần lượt là 61% và 48% số người được hỏi. Hình ảnh sản phẩm hấp dẫn, hướng dẫn và sự chứng thực của người có sức ảnh hưởng trên các nền tảng này cho phép người tiêu dùng kiểm tra kỹ lưỡng chất lượng sản phẩm. Ngoài ra, sự lan truyền nhanh chóng của các xu hướng mới nổi trên phương tiện truyền thông xã hội càng thúc đẩy nhu cầu liên tục của người tiêu dùng đối với các sản phẩm thuộc các danh mục này.

Các động lực của thương mại xã hội

Thương mại xã hội được coi là một mô hình kinh doanh đầy hứa hẹn tại Việt Nam với các động lực sau. Thứ nhất, hành trình của Việt Nam vào lĩnh vực thương mại xã hội gắn liền chặt chẽ với sự mở rộng nhanh chóng của ngành thương mại điện tử. Theo Sách trắng thương mại điện tử Việt Nam năm 2023 [4], tốc độ tăng trưởng kép hàng năm (CAGR) của doanh thu bán lẻ thương mại điện tử trong 6 năm (2017-2023) đạt 22,1%, đạt 20,5 tỷ USD vào năm 2023.

Biểu đồ 3. Doanh thu thương mại điện tử B2C tại Việt Nam (2017-2023)

Nguồn: Sách trắng thương mại điện tử Việt Nam năm 2023

Nhìn từ góc độ người tiêu dùng, Việt Nam có số lượng người dùng mạng xã hội cao và các nền tảng này ảnh hưởng đáng kể đến hành vi tiêu dùng của khách hàng. Tính đến tháng 1 năm 2023, Việt Nam có 70 triệu người dùng mạng xã hội, chiếm 71% dân số [5]. Những người dùng này có vẻ thích tìm kiếm đánh giá sản phẩm trên mạng xã hội trước khi đưa ra quyết định mua hàng. Theo Sách trắng thương mại điện tử 2023, 52% người mua sắm dựa vào các bình luận và đánh giá trên mạng xã hội để thu thập thông tin khi mua hàng [6]. Ngoài ra, phát trực tiếp, một trong những mô hình kinh doanh thương mại xã hội, đang tác động đáng kể đến hành vi mua sắm. Dữ liệu từ nền tảng cho thấy khoảng 77% người tham gia khảo sát đã xem một đợt bán hàng phát trực tiếp, trong đó 71% đã mua hàng. Điểm mạnh chính của phát trực tiếp là sự tương tác dễ dàng giữa người mua và người bán và khả năng người mua có thể quan sát sản phẩm một cách chi tiết [7].

Cơ hội và thách thức của thương mại điện tử xã hội

Sự phát triển của thương mại xã hội tại Việt Nam mang đến nhiều cơ hội cho các doanh nghiệp để thành công trên thị trường năng động này. Đầu tiên, các doanh nghiệp có thể tận dụng khả năng tiếp cận hàng triệu người dùng mạng xã hội, qua đó nâng cao nhận thức về thương hiệu và quảng bá sản phẩm/dịch vụ của họ. Điều này cũng sẽ giúp tạo ra phạm vi tiếp cận hữu cơ [8]thông qua việc chia sẻ và tương tác của người dùng. Theo Chỉ số thương mại điện tử Việt Nam 2023 [9], được khảo sát có trang web/ứng dụng di động cho biết họ quảng cáo kênh của mình thông qua mạng xã hội (Biểu đồ 5).

Biểu đồ 4. Các phương thức quảng cáo của doanh nghiệp

Đơn vị: %
100%= 6.879 doanh nghiệp

Nguồn: Chỉ số thương mại điện tử Việt Nam 2023

Thứ hai, các nền tảng truyền thông xã hội nâng cao hiệu quả quảng cáo cho doanh nghiệp thông qua các công cụ phân tích nâng cao như Instagram Insights và Facebook Audience Insights, cung cấp dữ liệu nhân khẩu học và đối tượng chi tiết để giúp tạo ra các chiến dịch thương mại xã hội có mục tiêu và tác động hơn so với bán lẻ truyền thống. Thứ ba , thương mại xã hội giúp thu thập hành trình mua sắm từ việc khám phá sản phẩm và so sánh giá cả đến việc mua hàng tại một nơi và đẩy nhanh quá trình ra quyết định của khách hàng. Thứ tư, mô hình kinh doanh này thúc đẩy tương tác giữa người mua và người bán và củng cố mối quan hệ với khách hàng bằng cách cho phép dễ dàng truy cập vào thông tin chi tiết về sản phẩm và hướng dẫn thông qua tin nhắn, chatbot và các trang truyền thông xã hội của thương hiệu, cũng như cung cấp hỗ trợ khách hàng nhanh chóng. Cuối cùng, thương mại xã hội tăng cường thu thập phản hồi kịp thời và cải thiện hành động. Bằng cách kết hợp phản hồi của khách hàng từ các bài đăng trên phương tiện truyền thông xã hội này, các doanh nghiệp có thể điều chỉnh sản phẩm/dịch vụ của mình để đáp ứng mong đợi của khách hàng .

Tuy nhiên, bên cạnh những cơ hội cũng có những thách thức. Về phía doanh nghiệp, mức độ cạnh tranh khá cao do rào cản gia nhập thị trường thương mại xã hội tương đối thấp. Hơn nữa, mức độ cạnh tranh gay gắt được phản ánh, không chỉ giữa các doanh nghiệp mà còn giữa những người bán hàng riêng lẻ.

Luật bảo vệ dữ liệu cá nhân, chẳng hạn như Nghị định 52/2013/NĐ-CP, Nghị định 13/2022/NĐ-CP, Luật Bảo vệ thông tin cá nhân và dự thảo Nghị định về Xử phạt trong An ninh mạng, được coi là thách thức đối với mô hình thương mại xã hội với những lý do sau. Thứ nhất, việc tuân thủ có thể là một thách thức do bản chất phức tạp và đa dạng của việc xử lý dữ liệu cá nhân, do số lượng người tiêu dùng tham gia mua sắm và sử dụng dịch vụ trực tuyến ngày càng tăng. Ví dụ, việc đáp ứng nhanh chóng yêu cầu xóa dữ liệu cá nhân của người tiêu dùng trong vòng 72 giờ có thể khó đạt được do lượng người dùng lớn, có khả năng dẫn đến phản hồi chậm trễ. Tuy nhiên, việc không tuân thủ có thể dẫn đến các hình phạt hành chính. Ngoài ra, các quy tắc này có thể đặt ra các yêu cầu chặt chẽ hơn về việc sử dụng dữ liệu khách hàng, tác động đến khả năng nhắm mục tiêu và cá nhân hóa thường rất quan trọng để thành công trong thương mại điện tử.

Về phía khách hàng, lòng tin được coi là mối quan tâm lớn nhất, với quảng cáo lừa dối là vấn đề thường trực. 60% số báo cáo rằng ” sản phẩm không khớp với hình ảnh quảng cáo ” khi được hỏi về những trải nghiệm tiêu cực với thương mại xã hội. Để giảm thiểu vấn đề này, người tiêu dùng thay vào đó chọn các phương pháp mua hàng khác như cửa hàng gia đình (75%) hoặc cửa hàng trực tuyến có sự hiện diện vật lý (48 %) [10].

Triển vọng trong tương lai

Trong tương lai, báo cáo của ResearchandMarket dự báo ngành thương mại xã hội dự kiến sẽ tăng trưởng ổn định với CAGR là 31,1% trong giai đoạn 2024-2029 [11](2024: 4.5 tỷ USD). Trong bối cảnh này , thị trường này dự kiến sẽ phát triển đặc biệt theo hướng bán hàng phát trực tiếp và KOL. Để tận dụng tiềm năng chuyển đổi của thương mại xã hội, các doanh nghiệp nên cân nhắc tích hợp các khả năng phát trực tiếp cho phép người tiêu dùng có trải nghiệm mua sắm hấp dẫn và được cá nhân hóa hơn. Đồng thời, tận dụng ảnh hưởng của những KOL – bằng cách đưa ra sự chứng thực, đánh giá và hướng dẫn của họ trong nội dung phát trực tiếp – có thể khuếch đại thêm tác động, thúc đẩy việc khám phá sản phẩm và doanh số tăng lên.

Tóm lại, trong nền kinh tế số năng động của Việt Nam, sự phát triển của thương mại xã hội được coi là con đường dẫn đến nhiều cơ hội thành công trong thị trường năng động này. Do đó, các doanh nghiệp thương mại điện tử nên nhanh chóng nghiên cứu và thích ứng với bối cảnh thương mại xã hội đang phát triển và các công cụ mới của nó.

[1] Vietnam Social Commerce Market Intelligence and Future Growth Dynamic Databook < Đánh giá >

[2]Báo cáo Chỉ số thương mại điện tử Việt Nam 2023 (2023), Hướng tới phát triển thương mại điện tử bền vững < Đánh giá >.

[3]Decis i on Lab (2022), Tình hình thương mại xã hội và phát trực tiếp tại Việt Nam; N=999 < Đánh giá >

[4] Sách trắng thương mại điện tử Việt Nam năm 2023 < Đánh giá >

[5] VNETWORK, Internet Việt Nam 2023 (Dữ liệu từ GWI và ai.data) < Đánh giá >

[6]Sách trắng thương mại điện tử 2023 < Đánh giá >

[7]CocCoc (2024), ‘2023 và xu hướng mới của người dùng Việt Nam’ < Đánh giá >

[8] Phạm vi tiếp cận hữu cơ là số lượng người xem nội dung trên phương tiện truyền thông xã hội mà không cần quảng cáo trả phí. Bao gồm những người dùng khám phá nội dung một cách tự nhiên, thay vì thông qua quảng cáo.

[9] Báo cáo Chỉ số thương mại điện tử Việt Nam 2023 (2023), ‘Hướng tới phát triển thương mại điện tử bền vững’ < Đánh giá >.

[10] Decis i on Lab (2022), Tình hình thương mại xã hội và phát trực tiếp tại Việt Nam; N=999 < Đánh giá >

[11] Vietnam Social Commerce Market Intelligence and Future Growth Dynamic Databook < Đánh giá >

Đọc thêm những bài phân tích khác