Việt Nam đang nhanh chóng phát triển thành một trung tâm sản xuất thông minh của khu vực, với các nhà máy FDI ngày càng áp dụng AI vào sản xuất (Sản xuất Thông minh) để tối ưu hóa dây chuyền sản xuất và cho phép bảo trì dự đoán. Tận dụng các chiến lược của chính phủ, nguồn nhân lực hiệu quả về chi phí và sự dịch chuyển chuỗi cung ứng toàn cầu, ngành sản xuất Việt Nam mang đến cơ hội hấp dẫn cho các nhà đầu tư đang tìm kiếm sự hoàn hảo trong vận hành và chuyển đổi số.

Nguồn: Mạng lưới tài năng

Tổng quan thị trường

Ngành sản xuất của Việt Nam là động lực tăng trưởng chính: trong nửa đầu năm 2025, ngành chế biến và chế tạo đã tăng trưởng 10,11 % so với cùng kỳ năm trước và đóng góp 2,55 điểm phần trăm vào tăng trưởng GDP[1]. Đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) ngày càng đổ vào lĩnh vực sản xuất: FDI đăng ký trong nửa đầu năm 2025 đạt $21,51 tỷ USD, tăng 32,6% so với cùng kỳ năm trước[2].

Theo Báo cáo thường niên AI Việt Nam 2025 (dựa trên gần 500 tổ chức được khảo sát), nhu cầu AI đang tăng nhanh nhất trong lĩnh vực tài chính (26%), giáo dục (23%) và sản xuất (21%), báo hiệu động lực mạnh mẽ cho các ứng dụng nhà máy thông minh như tầm nhìn AI và bảo trì dự đoán.[3].

Vietnam’s Leading AI-demanding sectors (2024)

Nguồn: Tổng hợp của B&Company từ Báo cáo thường niên về AI Việt Nam

Về mặt thị trường sản xuất thông minhViệc áp dụng “AI cho sản xuất (Sản xuất Thông minh)” tại Việt Nam đang được đẩy nhanh. Quy mô thị trường sản xuất thông minh của Việt Nam được định giá 116,8 tỷ USD vào năm 2024 và dự kiến đạt 303,6 tỷ USD vào năm 2033, tương đương tốc độ tăng trưởng kép hàng năm (CAGR) khoảng 10,7%.[4]Thị trường AI độc lập trong sản xuất (một phần của sản xuất thông minh) cũng được dự báo sẽ tăng trưởng từ 1,15 tỷ đô la Mỹ vào năm 2025 lên 1,80 tỷ đô la Mỹ vào năm 2031[5].

Động lực tăng trưởng thị trường

Tăng trưởng nhanh chóng của cơ sở sản xuất và FDI

Ngành sản xuất vẫn là động lực tăng trưởng chính của Việt Nam, đóng góp hơn 20% vào GDP và thu hút đầu tư trực tiếp nước ngoài lớn[6]. Theo dữ liệu của Trading Economics, tỷ trọng giá trị gia tăng trong ngành sản xuất của Việt Nam là 24,43% GDP vào năm 2024.

Nguồn: Kinh tế thương mại

Chính phủ thúc đẩy chuyển đổi số và Công nghiệp 4.0

Quyết định số 2289/QĐ-TTg (năm 2020) của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Chiến lược quốc gia về Cách mạng công nghiệp lần thứ tư đến năm 2030, trong đó nhấn mạnh năng suất sản xuất, công nghệ số và sản xuất thông minh, khuyến khích nâng cấp công nghệ và đầu tư cho R&D.[7].

Tối ưu hóa dây chuyền và bảo trì dự đoán đóng vai trò trung tâm

Khi chi phí sản xuất tăng (nhân công, hậu cần) và thời gian chết máy trở nên đắt đỏ hơn, các nhà máy FDI đang ưu tiên các ứng dụng AI mang lại lợi tức đầu tư nhanh chóng: tối ưu hóa quy trình theo thời gian thực, phát hiện điểm nghẽn, tầm nhìn AI phát hiện lỗi và bảo trì dựa trên tình trạng. Ngoài ra, nhiều đơn vị như Siemens AG, ABB Ltd., Schneider Electric SE đang tích hợp IoT để giám sát, kiểm soát và giảm thời gian chết máy.[8]Sự thay đổi này tạo ra môi trường sẵn sàng cho các khả năng “AI cho sản xuất” tiên tiến như bảo trì dự đoán và tối ưu hóa dây chuyền.

Cơ cấu chi phí cạnh tranh và định vị lại chuỗi cung ứng hướng tới Việt Nam

Với sự đa dạng hóa chuỗi cung ứng toàn cầu, thoát khỏi Trung Quốc và ngày càng nhiều nhà máy được đặt tại Việt Nam, nhiều hoạt động sản xuất đang được xây dựng mới hoặc nâng cấp. Việt Nam đã thu hút 36,6 tỷ USD vốn FDI vào năm 2024, mức cao nhất trong sáu năm qua, với khoảng 601 tấn vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) đổ vào lĩnh vực sản xuất và chế biến. Với chi phí lao động thấp hơn 30-501 tấn so với Trung Quốc và Thái Lan, các nhà sản xuất toàn cầu như Samsung, Foxconn và Amkor đang mở rộng các nhà máy công nghệ cao mới tại các trung tâm công nghiệp như Bắc Ninh và Bắc Giang.

Áp lực năng suất và nhu cầu sản xuất có giá trị gia tăng cao hơn

Việt Nam đang ngày càng chuyển hướng sang AI như một cách để thoát khỏi mô hình sản xuất chi phí thấp. Năng suất lao động của Việt Nam vẫn còn thấp, chỉ bằng 7,61 tấn/năm của Singapore, 181 tấn/năm của Malaysia và 451 tấn/năm của Thái Lan (ADB, 2023), trong khi chi phí lao động đang tăng so với một số quốc gia như Bangladesh, và lực lượng lao động trẻ đang giảm sút. Những áp lực về mặt cấu trúc này thúc đẩy các nhà máy hướng tới sản xuất giá trị cao hơn, tự động hóa và ứng dụng AI.

Quy mô thị trường mạnh mẽ và dự báo cho sản xuất thông minh

Ví dụ, quy mô thị trường nhà máy thông minh của Việt Nam được định giá vào khoảng 839,8 triệu đô la Mỹ vào năm 2024, dự kiến đạt 2,03 tỷ đô la Mỹ vào năm 2033 (CAGR ~ 10,3%)[9]Chỉ riêng chuyển đổi số đã đạt giá trị 4,1 tỷ USD vào năm 2024 và dự kiến sẽ tăng lên 16,2 tỷ USD vào năm 2033 (Tốc độ tăng trưởng kép hàng năm ~ 14,9%). Những tiềm năng thị trường lớn này càng thúc đẩy đầu tư vào sản xuất ứng dụng AI.

Ý nghĩa đối với các nhà đầu tư nước ngoài: Cơ hội, Thách thức và Ý nghĩa hành động

Nguồn: Tích hợp sẵn

Những cơ hội

Quá trình chuyển đổi số hóa nhanh chóng của sản xuất Việt Nam cùng với các chính sách ưu đãi hỗ trợ của chính phủ đang mở ra những cơ hội mới cho các nhà đầu tư nước ngoài. Bên cạnh lợi thế về chi phí, thị trường hiện nay còn hứa hẹn những cơ hội giá trị cao trong lĩnh vực tự động hóa, nhà máy thông minh và sản xuất ứng dụng AI.

Tổng hợp của B&Company

Thách thức

Mặc dù có đà tăng trưởng mạnh mẽ, quá trình nâng cấp sản xuất của Việt Nam vẫn đang đối mặt với tình trạng thiếu hụt nhân tài, cơ sở hạ tầng phân mảnh và năng lực cung ứng nội địa hạn chế. Những hạn chế này có thể làm chậm quá trình mở rộng quy mô và gia tăng tính phức tạp trong quá trình hội nhập cho các công ty nước ngoài.

Tổng hợp của B&Company

Những hàm ý có thể thực hiện được

Để thành công, các nhà đầu tư nước ngoài nên ưu tiên hợp tác với các nhà sản xuất trong nước, tận dụng các ưu đãi thuế và đầu tư vào phát triển lực lượng lao động. Những doanh nghiệp tiên phong ứng dụng công nghệ số và thực hành ESG mạnh mẽ sẽ có được lợi thế cạnh tranh lâu dài.

Hợp tác với các nhà tích hợp địa phương

Các nhà đầu tư nước ngoài nên hợp tác với các công ty công nghệ trong nước có kinh nghiệm tích hợp sản xuất để đẩy nhanh việc triển khai, quản lý quy trình làm việc và tuân thủ tại địa phương, đồng thời rút ngắn thời gian tạo giá trị. Ví dụ, FPT Software đã triển khai Hệ thống Thực thi Sản xuất (MES) cho Carlsberg, một minh chứng sống động cho thấy các đội ngũ nội địa có thể tích hợp kiểm soát sản xuất, thu thập dữ liệu và phân tích ở quy mô lớn.

Bắt đầu với các trường hợp sử dụng được nhắm mục tiêu

Ý nghĩa thứ hai là tầm quan trọng của việc bắt đầu với các trường hợp sử dụng tập trung, mang lại lợi nhuận cao. Bảo trì dự đoán, phát hiện lỗi bằng AI-vision và tối ưu hóa thời gian nhịp sản xuất hoặc tối ưu hóa điểm nghẽn vẫn là những ứng dụng thương mại hóa nhất trong sản xuất. Bằng chứng toàn cầu cho thấy bảo trì dự đoán có thể giảm thời gian ngừng hoạt động ngoài kế hoạch từ 30-50%, kéo dài tuổi thọ thiết bị từ 20-40%.[12]và tiết kiệm chi phí bảo trì từ 10-40 phần trăm. Các hệ thống AI-vision cũng đạt được hiệu quả tương tự, có thể giảm đáng kể tỷ lệ phế liệu và thời gian kiểm tra.

Bằng cách nhắm mục tiêu vào một số lượng hạn chế các tài sản có tác động lớn như máy nén, máy CNC, băng tải hoặc rô-bốt hàn, các nhà sản xuất có thể chứng minh được mức tăng hiệu suất ban đầu, qua đó củng cố cơ sở kinh doanh cho quá trình chuyển đổi nhà máy thông minh rộng hơn.

Xây dựng cơ sở hạ tầng dữ liệu sớm

Đảm bảo các nhà máy được trang bị cảm biến IoT, hệ thống PLC/SCADA kết nối và thu thập dữ liệu thời gian thực để các thuật toán AI có dữ liệu đầu vào đáng tin cậy - đây là điều kiện tiên quyết cho bảo trì dự đoán và tối ưu hóa. Việc thương mại hóa 5G đang diễn ra mạnh mẽ tại Việt Nam, với việc VNPT và Viettel triển khai vùng phủ sóng trên khắp các khu công nghiệp lớn, hỗ trợ thu thập dữ liệu độ trễ thấp và phân tích biên.[13]Việc chuẩn hóa thẻ, giao thức cảm biến và lược đồ dữ liệu ngay từ đầu khi triển khai sẽ ngăn ngừa tình trạng phân mảnh, một lý do phổ biến khiến các dự án thí điểm AI không thể mở rộng quy mô vượt ra ngoài giai đoạn chứng minh khái niệm.

Tận dụng lợi ích của khu công nghiệp/khu công nghệ cao

Chọn các địa điểm sản xuất trong các đặc khu kinh tế hoặc khu công nghiệp nhà máy thông minh cung cấp các ưu đãi, cơ sở hạ tầng (5G/biên/đám mây), chương trình đào tạo và quản trị tinh gọn. Cơ cấu ưu đãi hiện tại bao gồm mức thuế suất thuế thu nhập doanh nghiệp ưu đãi 10% trong 15 năm và các ưu đãi thuế kết hợp trong 13 năm đầu hoạt động tại các khu vực ưu tiên.[14]. Với những sửa đổi chính sách gần đây nhằm khuyến khích đầu tư công nghệ cao và chuyển đổi, việc đặt các cơ sở sản xuất thông minh tại các khu vực này sẽ giảm bớt rào cản chi phí cho robot, thiết bị IoT, điện toán biên và nền tảng AI.

Lập kế hoạch chuyển đổi lực lượng lao động và quản lý thay đổi

Mặc dù các chính sách của Chính phủ, chẳng hạn như Quyết định 2289/QĐ-TTg, Chiến lược quốc gia về Cách mạng Công nghiệp lần thứ tư của Việt Nam, nhấn mạnh việc ứng dụng công nghệ, nhưng mức độ sẵn sàng về nguồn nhân lực vẫn chưa đồng đều. Việc đầu tư vào đào tạo chuyên sâu cho người vận hành máy móc, kỹ thuật viên và đội ngũ bảo trì về kiến thức dữ liệu, quy trình bảo trì dự đoán và kiểm soát chất lượng với sự hỗ trợ của AI giúp đảm bảo việc triển khai công nghệ mang lại lợi ích thực sự cho năng suất.

Đo lường và truyền đạt ROI sớm

Để đạt được sự đồng thuận nội bộ và triển khai rộng rãi hơn, hãy xác định các chỉ số hiệu suất chính (KPI) như cải thiện OEE, giảm thời gian chết, tiết kiệm chi phí bảo trì, tăng thông lượng và giảm tỷ lệ lỗi; theo dõi các cải tiến và xây dựng cơ sở kinh doanh cho việc mở rộng quy mô. Khi các dây chuyền thí điểm đạt được ngưỡng mục tiêu, việc mở rộng quy mô nên được thực hiện thông qua các mô hình dữ liệu chuẩn hóa, môi trường MLOps dùng chung và các mô hình dự đoán có thể tái sử dụng trên các tài sản tương tự. Kết nối 5G và đám mây đang mở rộng của Việt Nam giúp việc mở rộng quy mô đa nhà máy trở nên khả thi về mặt kỹ thuật, đặc biệt khi kết hợp với chuyên môn triển khai của các đối tác địa phương uy tín.

* Lưu ý: Nếu bạn muốn trích dẫn thông tin trong bài viết này, vui lòng ghi rõ nguồn và kèm theo link bài viết để đảm bảo tôn trọng bản quyền.

[1] Tóm tắt về Việt Nam. (nd). Công cụ theo dõi sản xuất của Việt Nam. https://www.vietnam-briefing.com/news/vietnam-manufacturing-tracker.html/

[2] Nhà đầu tư. (nd). Vốn FDI đăng ký của Việt Nam đạt $21 tỷ trong nửa đầu năm, cao nhất trong 16 năm. https://theinvestor.vn/vietnams-registered-fdi-tops-21-bln-in-h1-highest-in-16-years-d16221.html

[3] VietnamNet. (nd). Doanh nghiệp Việt Nam chạy đua xây dựng thị trường AI. https://vietnamnet.vn/en/vietnamese-enterprises-in-race-to-build-ai-market-2454876.html

[4] Tập đoàn IMARC. (nd). Thị trường sản xuất thông minh của Việt Nam. https://www.imarcgroup.com/vietnam-smart-manufacturing-market

[5] Dự báo về khả năng di chuyển. (nd). Trí tuệ nhân tạo Việt Nam trong thị trường sản xuất. https://mobilityforesights.com/product/vietnam-artificial-intelligence-in-manufacturing-market

[6] McKinsey & Company. (25 tháng 9 năm 2023). Thúc đẩy ngành sản xuất của Việt Nam: Từ chi phí thấp đến năng suất cao. https://www.mckinsey.com/featured-insights/asia-pacific/boosting-vietnams-manufacturing-sector-from-low-cost-to-high-productivity

[7] Baochinhphu. (nd). Chiến lược quốc gia cho cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ 4. https://en.baochinhphu.vn/national-strategy-for-4th-industrial-revolution-11140283.htm

[8] Nghiên cứu Ken. (nd). Thị trường sản xuất thông minh của Việt Nam. https://www.kenresearch.com/industry-reports/vietnam-smart-manufacturing-market

[9] Tập đoàn IMARC. (nd). Thị trường nhà máy thông minh Việt Nam. https://www.imarcgroup.com/vietnam-smart-factory-market

[10] Tạp chí Khoa học và Công nghệ VMOST. (nd). [PDF] Bài viết. https://vmostscience.vjst.vn/index.php/vmost_jossh/article/download/273/256

[11] VnExpress Quốc tế. (nd). Giấc mơ AI của Việt Nam đang gặp phải tình trạng thiếu hụt nhân tài. https://e.vnexpress.net/news/tech/vietnam-innovation/vietnam-s-ai-dreams-run-into-a-talent-shortage-wall-4960374.html

[12] McKinsey & Company. (nd). Phân tích sản xuất giải phóng năng suất và lợi nhuận. https://www.mckinsey.com/capabilities/operations/our-insights/manufacturing-analytics-unleashes-productivity-and-profitability

[13] Tin tức Việt Nam. (nd). Các tập đoàn viễn thông lớn của Việt Nam đẩy mạnh mở rộng thương mại hóa 5G. https://vietnamnews.vn/economy/1721016/viet-nam-telecom-giants-step-up-5g-commercialisation-expansion.html

[14] Tóm tắt về Việt Nam. (nd). Ưu đãi thuế cho doanh nghiệp. https://www.vietnam-briefing.com/doing-business-guide/vietnam/taxation-and-accounting/tax-incentives-for-businesses