Từng bị lu mờ bởi các kim loại quý như vàng và bạc, nhôm ngày càng được công nhận là một nguồn tài nguyên thiết yếu trong nền kinh tế hiện đại. Nó đóng vai trò then chốt trong nhiều ngành công nghiệp, từ bao bì và sản xuất ô tô đến cáp điện và máy móc. Hơn nữa, nhôm rất cần thiết trong việc hỗ trợ quá trình chuyển đổi năng lượng toàn cầu, cung cấp năng lượng cho các công nghệ như tấm pin mặt trời, tua bin gió, xe điện và cáp truyền tải. Tính linh hoạt của nhôm được tạo nên bởi các đặc tính độc đáo, bao gồm độ bền cao, trọng lượng nhẹ, khả năng tái chế và độ dẫn điện, dẫn nhiệt vượt trội.

Tuy nhiên, cả ngành nhôm toàn cầu và Việt Nam đều đang đối mặt với những thách thức do sự gián đoạn trong chuỗi cung ứng toàn cầu, dẫn đến biến động cả về nguồn cung lẫn giá cả. Bài viết này phân tích vai trò mới nổi của Việt Nam trong chuỗi cung ứng nhôm toàn cầu giữa những thách thức này, đồng thời nêu bật những cơ hội và rủi ro cho các nhà đầu tư nước ngoài trong lĩnh vực này.

Sự gián đoạn chuỗi cung ứng toàn cầu và tác động của chúng

World’s primary aluminum production in July 2024

Đơn vị: %, 100% = 6,194 triệu tấn

Nguồn: Al Circle¹

Trong thập kỷ qua, ngành công nghiệp nhôm nguyên sinh toàn cầu đã trải qua những thay đổi đáng kể, đặc biệt là khi Trung Quốc nổi lên như một trung tâm sản xuất thống trị. Đến giữa năm 2024, Trung Quốc ước tính sẽ chiếm gần 601 tấn công suất luyện nhôm toàn cầu, tăng từ mức chỉ dưới 151 tấn vào năm 2000.².

Tuy nhiên, sản lượng của Trung Quốc bị hạn chế bởi mức trần 45 triệu tấn mỗi năm do chính phủ áp đặt, được ban hành vào năm 2017 nhằm giải quyết tình trạng dư thừa công suất và các vấn đề môi trường. Trong những tháng gần đây của năm 2025, sản lượng nhôm của Trung Quốc chỉ đạt khoảng 44 đến 44,5 triệu tấn mỗi năm, không còn nhiều dư địa để tăng trưởng thêm.³.

Cùng với hạn ngạch này, tình hình cung ứng đã trở nên trầm trọng hơn do việc đóng cửa nhiều nhà máy luyện nhôm ở châu Âu, chủ yếu do chi phí năng lượng tăng vọt, hậu quả của cuộc xung đột Nga-Ukraine đang diễn ra. Thêm vào đó, tình hình cung ứng càng trở nên khó khăn hơn khi Guinea, một trong những nhà cung cấp bauxite hàng đầu thế giới, ngừng xuất khẩu và quốc hữu hóa các hoạt động khai thác mỏ.⁴. Trong khi các quốc gia như Ấn Độ và Indonesia đã tăng sản lượng, những nỗ lực của họ vẫn chưa đủ để thu hẹp khoảng cách cung ứng ngày càng tăng.

Kết quả là, giá chuẩn của Sàn giao dịch kim loại London (LME) đối với nhôm đã tăng khoảng 17% kể từ tháng 4 năm 2025, vượt quá $2.700 mỗi tấn⁵.

Nhìn về tương lai, thị trường nhôm có thể sẽ tiếp tục đối mặt với biến động giá, do các yếu tố địa chính trị, thay đổi quy định và các thách thức về môi trường. Các nhà phân tích thị trường dự đoán giá có thể tiếp tục tăng, có khả năng vượt quá $3.000/tấn vào năm 2026. Hơn nữa, sự chuyển dịch toàn cầu sang phát triển bền vững và việc ngày càng chú trọng vào nhôm tái chế dự kiến sẽ làm thay đổi động lực chuỗi cung ứng. Việc áp dụng công nghệ xanh và nỗ lực giảm thiểu carbon trên toàn cầu có thể sẽ thúc đẩy nhu cầu đối với các sản phẩm nhôm bền vững hơn, đặc biệt là các sản phẩm được làm từ vật liệu tái chế.

Vai trò của Việt Nam trong chuỗi cung ứng toàn cầu và quy mô thị trường

Thị trường nhôm Việt Nam được dự báo sẽ tăng trưởng ổn định trong những năm tới, ngay cả trong bối cảnh kinh tế toàn cầu biến động. Dự kiến, thị trường sẽ đạt 4,53 tỷ USD vào năm 2025 và tăng lên 7,30 tỷ USD vào năm 2030, với tốc độ tăng trưởng kép hàng năm (CAGR) trên 101 tấn/năm từ năm 2025 đến năm 2030.⁶Sự tăng trưởng này chủ yếu được thúc đẩy bởi nhu cầu mạnh mẽ đối với các sản phẩm nhôm bán thành phẩm, được sử dụng rộng rãi trong các ngành công nghiệp như xây dựng, ô tô và điện tử. Sự tăng trưởng này còn được hỗ trợ bởi trữ lượng bô-xít khổng lồ của Việt Nam, lớn thứ ba thế giới, sau Guinea và Úc, cùng với những nỗ lực không ngừng của đất nước nhằm nâng cao năng lực khai thác bô-xít và sản xuất alumina.

Value chain of aluminum

Nguồn: Phân tích hệ thống nguyên liệu thô EC⁷Hiệp hội Nhôm Việt Nam⁸

Bất chấp những dự báo đầy hứa hẹn này, khả năng sản xuất nhôm thô (nhôm chưa gia công) của Việt Nam vẫn còn hạn chế. Mặc dù chính phủ đang đầu tư đáng kể vào cơ sở hạ tầng điện và công nghệ lọc tiên tiến, cả hai đều rất quan trọng để thúc đẩy sản xuất nhôm thô trong nước, Việt Nam vẫn phụ thuộc rất nhiều vào nhập khẩu để đáp ứng nhu cầu sản xuất và chế biến hạ nguồn. Điều này cho thấy khoảng cách về năng lực chế biến nguyên liệu thô trong nước của Việt Nam và nhấn mạnh nhu cầu phát triển hơn nữa năng lực sản xuất nhôm.

Đầu tư nước ngoài và cơ hội tại thị trường nhôm Việt Nam

Các nhà thầu nước ngoài và đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) đã và đang đóng vai trò then chốt trong ngành nhôm Việt Nam. Ở mảng thượng nguồn, Việt Nam hiện có hai nhà máy luyện alumina do Vinacomin vận hành: một tại Tân Rai, Bảo Lộc, Lâm Đồng, và một tại Nhân Cơ, Gia Nghĩa, Đắk Nông, với tổng công suất thiết kế 1,3 triệu tấn/năm. Cả hai nhà máy đều sử dụng công nghệ Bayer, do nhà thầu Trung Quốc Chalienco cung cấp.⁹Trong phân khúc hạ nguồn, tính đến năm 2023, có hơn 80 nhà máy đùn và chế tạo nhôm phục vụ cả thị trường trong nước và xuất khẩu. Khoảng 35% trong số các nhà sản xuất hạ nguồn này là các công ty FDI.⁹Các nhà đầu tư nước ngoài này không chỉ đóng góp về vốn, công nghệ mà còn cả khả năng tiếp cận thị trường toàn cầu, giúp nâng cao năng lực cạnh tranh chung của ngành nhôm Việt Nam.

Sự gia nhập của các nhà đầu tư nước ngoài vào ngành nhôm Việt Nam dự kiến sẽ tiếp tục tăng tốc, nhờ vào quá trình tái cấu trúc chuỗi cung ứng toàn cầu đang diễn ra. Các tập đoàn quốc tế đang tìm kiếm các giải pháp thay thế cho Trung Quốc đang ngày càng hướng đến Việt Nam, nơi có lợi thế chiến lược về cả nguồn nguyên liệu thô và vị trí địa chính trị. Xu hướng này mang đến cho Việt Nam cơ hội thu hút thêm FDI vào cả sản xuất nhôm bán thành phẩm và nhôm giá trị gia tăng. Hơn nữa, Việt Nam đang tích cực thúc đẩy việc áp dụng các công nghệ tái chế nhôm, giúp giảm sự phụ thuộc vào nguyên liệu thô nhập khẩu, giúp ổn định chi phí sản xuất và tạo điều kiện quản lý rủi ro và dự báo chính xác hơn. Cùng với đó, việc thúc đẩy sản xuất xanh và tích hợp các công nghệ tiên tiến, bao gồm hệ thống tự động hóa và kiểm soát chất lượng dựa trên AI, mang đến thêm nhiều con đường cho các công ty trong và ngoài nước nâng cao hiệu quả hoạt động và củng cố vị thế trên thị trường toàn cầu.

Bất chấp những diễn biến tích cực này, các nhà sản xuất nhôm Việt Nam vẫn phải đối mặt với nhiều thách thức. Nhiều nhà máy thượng nguồn và hạ nguồn đang hoạt động dưới công suất, từ 40% đến 70%, phản ánh tình trạng sử dụng chưa hiệu quả trong bối cảnh nền kinh tế toàn cầu vẫn chưa phục hồi hoàn toàn. Các biện pháp phòng vệ thương mại và các chính sách bảo hộ khác từ các nước nhập khẩu cũng gây ra rủi ro cho xuất khẩu, hạn chế khả năng tiếp cận thị trường của các sản phẩm nhôm Việt Nam. Ngoài ra, vấn đề “rửa xuất xứ”, khi một số nhà sản xuất nước ngoài lợi dụng việc dán nhãn xuất xứ Việt Nam cho hàng xuất khẩu, làm suy yếu uy tín của ngành nhôm Việt Nam và gây ra những rủi ro pháp lý và uy tín đáng kể.

Để ứng phó với những thách thức này, Việt Nam đang tích cực chuyển đổi ngành nhôm thông qua hiện đại hóa và nâng cấp công nghệ. Đầu tư vào tái chế, tự động hóa và kiểm soát chất lượng dựa trên AI nhằm giảm sự phụ thuộc vào nguyên liệu thô nhập khẩu, cải thiện hiệu quả chi phí và tăng cường khả năng chống chịu trước những biến động của thị trường. Bằng cách áp dụng các phương pháp sản xuất bền vững và công nghệ tiên tiến, các nhà sản xuất nhôm trong nước và FDI tại Việt Nam có thể tăng cường khả năng cạnh tranh và đảm bảo vị thế nổi bật hơn trong chuỗi giá trị nhôm khu vực và toàn cầu.¹⁰.

Kết luận

Tóm lại, ngành nhôm Việt Nam đang ở thời điểm then chốt, sẵn sàng mở rộng vai trò trong chuỗi cung ứng toàn cầu bất chấp những gián đoạn và biến động liên tục của thị trường. Trữ lượng bô-xít dồi dào, nhu cầu trong nước ngày càng tăng và những nỗ lực tích cực nhằm nâng cao năng lực khai thác và sản xuất của đất nước tạo nên nền tảng vững chắc cho tăng trưởng trong tương lai. Đầu tư nước ngoài đã và sẽ tiếp tục là động lực quan trọng, mang lại công nghệ, vốn và khả năng tiếp cận thị trường quốc tế, đồng thời thúc đẩy khả năng cạnh tranh trên toàn chuỗi giá trị. Đồng thời, những thách thức như sản xuất nhôm thô hạn chế, công suất chưa được sử dụng hết, rào cản thương mại và rủi ro liên quan đến ghi nhãn xuất xứ đòi hỏi phải quản lý cẩn thận. Bằng cách đầu tư vào các hoạt động bền vững, tái chế và công nghệ tiên tiến - bao gồm tự động hóa và kiểm soát chất lượng dựa trên AI - Việt Nam có thể giảm sự phụ thuộc vào nhập khẩu, ổn định sản xuất và định vị mình là một đối thủ cạnh tranh và kiên cường hơn trên thị trường nhôm khu vực và toàn cầu.

* Lưu ý: Nếu bạn muốn trích dẫn thông tin trong bài viết này, vui lòng ghi rõ nguồn và kèm theo link bài viết để đảm bảo tôn trọng bản quyền.

¹ https://www.alcircle.com/news/world-primary-aluminium-production-reaches-new-high-in-july24-registering-an-annual-growth-of-2-4-111756

² https://www.cmgroup.net/industries/primary-aluminium/

³ https://safety4sea.com/intermodal-chinas-aluminium-powerhouse-is-approaching-a-hard-ceiling/

⁴ https://discoveryalert.com.au/news/guinea-bauxite-nationalization-impacts-aluminum-supply-2025/

⁵ https://www.aluminium-journal.com/what-does-2025-hold-for-aluminium-prices-and-the-market

⁶ https://www.mordorintelligence.com/industry-reports/vietnam-aluminium-market

⁷ https://www.researchgate.net (Phân tích dòng vật liệu của nhôm, đồng và sắt ở EU-28)

⁸ https://wtocenter.vn/ (Tổng quan về nhôm và chiến lược phát triển ngành nhôm tại Việt Nam)

⁹ https://cvdvn.net/2024/08/11/cong-nghe-phan-nhom-4-ky/

¹⁰ https://theleader.vn/cong-thuc-moi-cho-dong-co-phat-trien-cua-nganh-nhom-d39495.html