Hà Nội, thủ đô của Việt Nam, đang phải vật lộn với những thách thức đáng kể về ô nhiễm nước do quá trình đô thị hóa và công nghiệp hóa nhanh chóng. Việc vận hành thử nghiệm gần đây của Nhà máy xử lý nước thải Yên Xá, nhà máy lớn nhất miền Bắc Việt Nam, đánh dấu một bước tiến quan trọng hướng tới việc giải quyết những lo ngại về môi trường này.

Tổng quan về tình hình ô nhiễm nước thải và nước sạch tại Hà Nội

Hà Nội đang phải chịu tình trạng ô nhiễm nghiêm trọng do nước thải sinh hoạt và nước thải công nghiệp chưa qua xử lý. Bộ Tài nguyên và Môi trường (TN&MT) ước tính, hoạt động sản xuất, kinh doanh và sinh hoạt tại Hà Nội thải ra khoảng 300.000 tấn nước thải vào năm 2022[1], tăng lên 400.000 tấn vào năm 2024[2]Tuy nhiên, khả năng xử lý của thành phố còn hạn chế, khiến một phần đáng kể nước thải chưa qua xử lý được thải vào các nguồn nước tự nhiên.[3]. Cơ sở hạ tầng xử lý nước thải công nghiệp chưa đáp ứng yêu cầu, thiết bị, công nghệ sản xuất lạc hậu, chỉ có 60% cụm công nghiệp có hệ thống xử lý nước thải tập trung.[4].

A section of To Lich River, one of the most polluted rivers in Hanoi

Nguồn: Tạp chí Kinh tế và Môi trường

Một lượng lớn nước thải sinh hoạt với một phần ba trong số đó đến từ nước thải công nghiệp[5] kết quả là hầu hết các sông hồ ở Hà Nội đều bị ô nhiễm bởi rác thải vật lý, hóa học và sinh hoạt[6]. Nồng độ NO2 và NO3 cao, BOD5 vượt ngưỡng cho phép (PCL) tới 3 lần, một số hồ gần khu dân cư vượt ngưỡng từ 100 đến 200 lần[7]. Tình trạng ô nhiễm đe dọa đến sinh kế của người dân xung quanh các nguồn nước này, với các ca bệnh sốt rét, bệnh về mắt và các bệnh khác tăng đột biến.[8]Ngân hàng Thế giới báo cáo rằng tình trạng ô nhiễm nước như vậy ở Việt Nam có thể dẫn đến thiệt hại 3,5% GDP hàng năm[9].

Tình hình xử lý nước hiện nay tại Hà Nội

Trước tình hình ô nhiễm nước ngày càng gia tăng, thành phố Hà Nội đã nhận thấy cần có chiến lược quản lý nước thải toàn diện hơn. Kế hoạch phát triển số 189/KH-UBND năm 2013 và Kế hoạch phát triển số 312/KH-UBND năm 2021 đã từng bước xây dựng và phát triển hệ thống thu gom và xử lý nước thải cho các khu vực đô thị của Hà Nội[10] [11]. Kế hoạch đã thành công khi sử dụng vốn vay ODA của Nhật Bản và sự hợp tác tại địa phương để đưa một số nhà máy xử lý nước thải vào hoạt động.

Bảng 1: Trong nước wnhà máy xử lý nước thải đang hoạt động tại Hà Nội

Nguồn: TVPL, Tổng hợp B&Company

Tuy nhiên, các cơ sở này không đủ để đáp ứng nhu cầu của một thành phố đang phát triển nhanh chóng. Hầu hết các nhà máy này được thiết kế với công suất hạn chế, dẫn đến thực tế là tỷ lệ xử lý nước thải sinh hoạt của Hà Nội chỉ đạt khoảng 30%[12]. Đạt mục tiêu tỷ lệ xử lý nước thải từ 50% đến 55% và tỷ lệ xử lý nước thải từ các cụm công nghiệp, làng nghề đạt 100% vào năm 2025.[13], cần thêm các cơ sở xử lý và thu gom nước thải. Năm 2022, thành phố đã khởi công các thủ tục đầu tư cho 4 dự án xử lý nước thải thuộc kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn 2021-2025, sử dụng vốn đầu tư công, trong đó có 3 dự án bổ sung tại Quận Nam Từ Liêm và Long Biên sử dụng nguồn vốn xã hội[14].

Vận hành thử nhà máy xử lý nước thải Yên Xá

Một trong những bước phát triển quan trọng nhất trong cơ sở hạ tầng xử lý nước thải của Hà Nội là việc vận hành thử nghiệm Nhà máy xử lý nước thải Yên Xá. Dự án được kỳ vọng sẽ đóng vai trò then chốt trong việc giúp Hà Nội đạt được các mục tiêu về môi trường và giải quyết tình trạng ô nhiễm ở các sông Tô Lịch, sông Lừ, sông Sét và một phần sông Nhuệ[15].

Yen Xa wastewater treatment plant to start trial operation in early December, 2024

Nguồn: Kinh tế Việt Nam

Nhà máy xử lý nước thải Yên Xá, được quy hoạch trong Kế hoạch phát triển số 189/KH-UBND, được tài trợ bằng vốn vay ODA của Chính phủ Nhật Bản[16]Nhà máy được xây dựng tại xã Thanh Liệt, huyện Thanh Trì, diện tích 13,8 ha, tổng mức đầu tư hơn 16.293 tỷ đồng. Dự án bao gồm xây dựng nhà máy xử lý nước thải công suất 270.000 m³/ngày-đêm, xây dựng hệ thống cống thu gom, cống ngăn và hệ thống đấu nối.[17]. Việc xây dựng bắt đầu vào năm 2016 và dự kiến sẽ đi vào hoạt động vào năm 2022. Tuy nhiên, diễn biến phức tạp của đại dịch Covid-19 đã làm chậm tiến độ hoàn thành và quá trình vận hành thử nghiệm kéo dài sáu tháng đã bắt đầu vào ngày 1 tháng 12.^thứ, 2024[18].

Nhà máy sử dụng công nghệ xử lý nước thải tiên tiến nhất hiện nay. Nhà máy xử lý nước thải Yên Xá cũng là một trong số ít nhà máy sử dụng công nghệ xử lý tiên tiến, đạt tiêu chuẩn Châu Âu và đảm bảo nước thải sau xử lý đạt tiêu chuẩn loại A theo quy định của Việt Nam. Ngoài ra, nhà máy còn có hệ thống xử lý bùn thải áp dụng quy trình bùn hoạt tính (AO) truyền thống, được sử dụng rộng rãi trên toàn cầu trong các nhà máy xử lý nước thải quy mô lớn. Một trong những đặc điểm độc đáo của Nhà máy xử lý nước thải Yên Xá là hệ thống lọc tải trọng cao, cho phép nhà máy tăng gấp đôi công suất khi trời mưa. Trong điều kiện bình thường, nhà máy có thể xử lý tới 270.000 m³ nước thải mỗi ngày và đêm. Tuy nhiên, trong thời gian mưa lớn, công suất của nhà máy có thể tăng lên tới 480.000 m³ [19].

Tiềm năng phát triển xử lý nước thải tại Hà Nội và cơ hội hợp tác quốc tế

Việc vận hành thử nghiệm nhà máy Yên Xá và quá trình vận hành trong tương lai tạo ra triển vọng tích cực cho các vấn đề xử lý nước thải mà Hà Nội đang phải đối mặt và các mối đe dọa ô nhiễm đối với người dân địa phương. Việc vận hành thử nghiệm nhà máy đặt ra mục tiêu nâng tỷ lệ xử lý nước thải của Hà Nội lên 40%, trong khi việc vận hành chính thức dự kiến sẽ giúp thành phố đạt được mục tiêu là 50%[20]. Chính quyền cũng đặt mục tiêu nâng tỷ lệ thu gom và xử lý nước thải lên 70% vào năm 2030 trong Quyết định số 1569/QĐ-TTG ký năm 2024.[21], điều này càng minh họa thêm mối quan tâm của chính phủ đối với các cuộc đấu tranh về môi trường và cam kết hướng tới các mục tiêu “xanh”.

Dự án cũng nhấn mạnh việc sử dụng tối ưu các nguồn viện trợ và chuyên môn nước ngoài cũng như tiềm năng cho các quan hệ đối tác toàn cầu. Hà Nội đã tận dụng ODA của Nhật Bản một cách rộng rãi để giúp cải thiện cơ sở hạ tầng xử lý nước thải, hợp tác quốc tế thông qua phương pháp xây dựng và chuyển giao cũng được áp dụng cho nhiều dự án lớn trong thành phố (Xem Bảng 1). Khi chính phủ đặt mục tiêu cải thiện tỷ lệ điều trị và cần 9 tỷ đô la để xây dựng cơ sở hạ tầng đầy đủ[22], sự hợp tác quốc tế sẽ là chìa khóa để chính phủ giải quyết lượng nước thải và chất thải ngày càng tăng.

Kết luận

Việc vận hành thử nghiệm Nhà máy xử lý nước thải Yên Xá đánh dấu bước tiến quan trọng trong cuộc chiến chống ô nhiễm nước của Hà Nội. Với công nghệ xử lý tiên tiến và công suất lớn, cơ sở này có tiềm năng cải thiện chất lượng nước của thành phố, giảm nguy cơ mắc các bệnh lây truyền qua đường nước và cải thiện sức khỏe và phúc lợi chung của người dân. Dự án cũng đánh dấu chiến lược của thành phố trong việc tận dụng tốt các nguồn hỗ trợ quốc tế và thiết lập thành phố cho các mối quan hệ đối tác trong tương lai để xây dựng một tương lai đô thị bền vững, thân thiện với môi trường

[1] Tin tức pháp lý. Hà Nội 'giải quyết' vấn đề ô nhiễm môi trường từ nguồn nước thải<Đánh giá>

[2] MOC. Hà Nội: Nhấn mạnh các giải pháp mới trong thu gom và xử lý nước thải<Đánh giá>

[3] Vietnamnews. Giải pháp công nghệ là chìa khóa cho vấn đề nước thải của Hà Nội<Đánh giá>

[4] MOC. Hà Nội: Nhấn mạnh các giải pháp mới trong thu gom và xử lý nước thải<Đánh giá>

[5] Tin tức Chính phủ. Tập trung vào các giải pháp mới trong thu gom và xử lý nước thải<Đánh giá>

[6] Tin tức pháp lý. Hà Nội 'giải quyết' vấn đề ô nhiễm môi trường từ nguồn nước thải<Đánh giá>

[7] MOC. Hà Nội: Nhấn mạnh các giải pháp mới trong thu gom và xử lý nước thải<Đánh giá>

[8] VOV. Người dân ngoại thành Hà Nội khổ sở vì nguồn nước ô nhiễm, dẫn đến nhiều vấn đề sức khỏe<Đánh giá>

[9] Ngân hàng Thế giới. Sự tăng trưởng và thành công của Việt Nam đi kèm với những thách thức về tài nguyên nước<Đánh giá>

[10] TVPL. Kế hoạch phát triển số 189/KH-UBND Hệ thống thu gom và xử lý nước thải đô thị Hà Nội đến năm 2020<Đánh giá>

[11] TVPL. Quy hoạch phát triển hệ thống thoát nước và xử lý nước thải đô thị thành phố Hà Nội giai đoạn 2021-2025 số 312/KH-UBN<Đánh giá>

[12] TVPL. Quy hoạch phát triển hệ thống thoát nước và xử lý nước thải đô thị thành phố Hà Nội giai đoạn 2021-2025 số 312/KH-UBN<Đánh giá>

[13] TVPL. Nghị quyết số 20/NQ-HĐND về Kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội 5 năm 2021-2025<Đánh giá>

[14] Tạp chí Môi trường & Đời sống. Hà Nội: Triển khai 4 dự án xử lý nước thải bằng vốn đầu tư công năm 2022<Đánh giá>

[15] Cafef. Toàn cảnh Nhà máy xử lý nước thải lớn nhất miền Bắc, trị giá 16.000 tỷ đồng, giúp hồi sinh nhiều dòng sông tại Hà Nội<Đánh giá>

[16] TVPL. Kế hoạch phát triển số 189/KH-UBND Hệ thống thu gom và xử lý nước thải đô thị Hà Nội đến năm 2020<Đánh giá>

[17] Thanhnien. Nhà máy xử lý nước thải Yên Xá bắt đầu vận hành thử sau 8 năm xây dựng<Đánh giá>

[18] Vietnamplus. Hà Nội bắt đầu vận hành thử nghiệm Nhà máy xử lý nước thải Yên Xá, góp phần giảm thiểu ô nhiễm môi trường<Đánh giá>

[19] Cafef. Toàn cảnh Nhà máy xử lý nước thải lớn nhất miền Bắc, trị giá 16.000 tỷ đồng, giúp hồi sinh nhiều dòng sông tại Hà Nội<Đánh giá>

[20] Vietnamplus. Hà Nội bắt đầu vận hành thử nghiệm Nhà máy xử lý nước thải Yên Xá, góp phần giảm thiểu ô nhiễm môi trường<Đánh giá>

[21] TVPL. Quyết định số 1569/QĐ-TTG Phê duyệt Quy hoạch chung phát triển Thủ đô Hà Nội giai đoạn 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050<Đánh giá>

[22] Vnexpress. Việt Nam cần đầu tư $9B cho cơ sở hạ tầng nước: Ngân hàng Thế giới<Đánh giá>

Đọc các bài viết khác