Thị trường trái phiếu xanh của Việt Nam đã phát triển nhanh chóng, chủ yếu do các tập đoàn và ngân hàng lớn chi phối, trong khi các doanh nghiệp vừa và nhỏ (SME) tiếp cận vốn thông qua các khoản vay xanh từ các ngân hàng thương mại. Tuy nhiên, SME vẫn phải đối mặt với những rào cản dai dẳng, bao gồm sự bất ổn về quy định, thủ tục cho vay phức tạp và chuyên môn hạn chế. Những rào cản này hạn chế sự tham gia của SME vào hệ sinh thái tài chính bền vững. Đối với các nhà đầu tư nước ngoài, đặc biệt là các tổ chức tài chính phát triển (DFI), cơ hội nằm ở các khoản đầu tư trọn gói kết hợp vốn với hỗ trợ kỹ thuật để xây dựng năng lực cho SME, cho phép giải ngân vốn xanh hiệu quả và hỗ trợ quá trình chuyển đổi xanh toàn diện của Việt Nam.

Tổng quan thị trường

Trái phiếu xanh là một công cụ nợ mà số tiền thu được được sử dụng để tài trợ hoặc tái cấp vốn cho các dự án "xanh": những dự án góp phần vào tính bền vững của môi trường, giảm thiểu hoặc thích ứng với biến đổi khí hậu. Các trái phiếu này có các đặc điểm cấu trúc tương tự như trái phiếu thông thường (ví dụ: lãi suất cố định, trả nợ theo lịch trình), nhưng đi kèm với tính minh bạch và trách nhiệm giải trình cao hơn: bên phát hành được kỳ vọng sẽ phân bổ rõ ràng số tiền thu được cho các dự án xanh đủ điều kiện, báo cáo việc sử dụng chúng và thường xuyên mời các chuyên gia đánh giá bên ngoài để xác minh tác động.[1].

Năm 2016, Việt Nam đã thí điểm phát hành trái phiếu xanh đầu tiên tại Thành phố Hồ Chí Minh và Bà Rịa-Vũng Tàu. Đến năm 2018, trái phiếu xanh chính thức gia nhập thị trường Việt Nam, mặc dù lượng phát hành còn khiêm tốn và chủ yếu đến từ các chính quyền địa phương. Từ năm 2019 trở đi, các doanh nghiệp như Vinhomes (Vingroup) và Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) đã bắt đầu phát hành. Đến năm 2022, EVN Finance trở thành đơn vị phát hành đầu tiên tại Việt Nam xây dựng cơ cấu trái phiếu xanh theo Nguyên tắc Trái phiếu Xanh của ICMA.[2]. Năm 2025, VPBank phát hành trái phiếu xanh Việt Nam đầu tiên (300 triệu USD) ra thị trường quốc tế[3].

Thị trường trái phiếu xanh của Việt Nam đã có sự tăng trưởng đáng kể trong những năm gần đây, với tổng số lượng phát hành tăng từ chỉ 284 triệu đô la Mỹ trong giai đoạn 2016-2020 lên khoảng 1,4 tỷ đô la Mỹ vào tháng 6 năm 2024.[4]Mặc dù tăng trưởng nhanh chóng, thị trường vẫn còn tương đối nhỏ nếu xét đến nhu cầu tài chính cho quá trình chuyển đổi xanh của Việt Nam. Ước tính, cần 368 tỷ đô la Mỹ cho quá trình chuyển đổi xanh trong lĩnh vực năng lượng Việt Nam.[5]Khoảng cách này làm nổi bật nhu cầu huy động vốn xanh và phát triển hơn nữa các cơ chế tài chính xanh để hỗ trợ các mục tiêu khí hậu và tăng trưởng kinh tế bền vững của Việt Nam.

Các đợt phát hành trái phiếu xanh chính trong năm 2024 và 2025

Làn sóng phát hành trái phiếu xanh gần đây trong giai đoạn 2024-2025, dẫn đầu là các tổ chức tài chính lớn (BIDV, Vietcombank, VPBank) và các doanh nghiệp lớn trong lĩnh vực xử lý nước (IDI Group, Biwase Long An, Nước sạch Hòa Bình - Xuân Mai), cho thấy xu hướng tham gia thị trường của các doanh nghiệp lớn, có vốn hóa lớn. Tất cả các trái phiếu đều tuân thủ các Nguyên tắc Trái phiếu Xanh của Hiệp hội Thị trường Vốn Quốc tế (ICMA).

*VPBank phát hành trái phiếu xanh ra thị trường quốc tế bằng triệu đô la Mỹ

Nguồn: Tổng hợp của B&Company

Các doanh nghiệp vừa và nhỏ (SME) vẫn chưa có tên trong danh sách các đơn vị phát hành trực tiếp. Vai trò của họ trong chuỗi tài chính xanh thay vào đó là gián tiếp, chủ yếu tiếp cận vốn trái phiếu xanh thông qua hoạt động cho vay ngân hàng, vì trái phiếu xanh do các ngân hàng thương mại phát hành phân bổ vốn của họ vào các dự án phù hợp với môi trường. Tuy nhiên, nhiều SME phải đối mặt với những thách thức đáng kể trong việc tiếp cận các khoản vay xanh. Những khó khăn này xuất phát từ thủ tục cho vay phức tạp, chi phí tuân thủ và xác minh cao, cũng như yêu cầu nghiêm ngặt về việc chứng minh rằng các dự án của họ đáp ứng các tiêu chuẩn xanh. Ngoài ra, các SME thường thiếu năng lực và nguồn lực đủ để điều hướng các thủ tục này một cách suôn sẻ. Kết quả là, nhiều doanh nghiệp nhỏ hơn gặp khó khăn trong việc hưởng lợi đầy đủ từ các kênh tín dụng được tài trợ bằng trái phiếu xanh, hạn chế sự tham gia của họ vào hệ sinh thái tài chính xanh đang phát triển của Việt Nam. Điều này nhấn mạnh sự cần thiết phải có các cơ chế hỗ trợ có mục tiêu để tăng cường khả năng tiếp cận tín dụng xanh của SME và cho phép phát triển bền vững, toàn diện hơn.

Khó khăn của doanh nghiệp vừa và nhỏ Việt Nam khi tiếp cận vốn trái phiếu xanh

Doanh nghiệp vừa và nhỏ chiếm đa số trong tổng số doanh nghiệp Việt Nam. Họ là lực lượng chủ chốt trong việc áp dụng các thực hành bền vững trên toàn quốc, góp phần vào các mục tiêu phát triển bền vững dài hạn. Tuy nhiên, họ đang gặp phải nhiều rào cản khi tiếp cận các khoản vay xanh.

Thách thức về quy định

Rào cản đáng kể đầu tiên đối với các doanh nghiệp vừa và nhỏ (SME) trong việc tiếp cận các khoản vay xanh nằm ở khuôn khổ pháp lý đang phát triển, đặc biệt là phân loại xanh. Cho đến gần đây, vẫn chưa có một phân loại xanh chi tiết, được chấp nhận trên toàn quốc cho từng ngành, gây ra sự bất ổn trong các ngân hàng. Sự thiếu rõ ràng này khiến các ngân hàng ngần ngại cho vay SME do lo ngại về "tẩy xanh" (rủi ro các khoản vay có thể được cấp cho các dự án được dán nhãn sai là xanh).[6]).

Vào tháng 7 năm 2025, với Quyết định 21/2025/QĐ-TTg, Việt Nam chính thức thiết lập hệ thống phân loại xanh mang tính ràng buộc pháp lý đầu tiên. Hệ thống phân loại này xác định các tiêu chí môi trường và phân loại 45 loại dự án thuộc 7 lĩnh vực đủ điều kiện nhận tài chính xanh.[7]Quyết định này đặt ra các tiêu chí môi trường và quy trình xác minh rõ ràng, tạo nền tảng vững chắc hơn cho các ngân hàng tự tin mở rộng tín dụng xanh. Do mới được công bố, hệ thống phân loại hiện tại bao gồm ít lĩnh vực hơn so với thực tế, đòi hỏi phải liên tục cập nhật để phù hợp hơn với các công nghệ xanh đang phát triển và điều kiện thị trường.[8].

Thủ tục phức tạp và tốn kém

Thứ hai, bản thân quy trình cho vay cũng đặt ra nhiều thách thức. Các doanh nghiệp vừa và nhỏ thường gặp khó khăn do thiếu tài sản thế chấp hữu hình vì họ thường không có đủ tài sản truyền thống như đất đai để bảo lãnh vay vốn.[9]Hơn nữa, việc định giá “tài sản xanh” như tấm pin mặt trời trên mái nhà phức tạp hơn và ít chuẩn hóa hơn so với tài sản thông thường. Sự phức tạp này làm phức tạp việc đánh giá rủi ro và quyết định cho vay của các ngân hàng. Ngoài ra, các doanh nghiệp vừa và nhỏ (SME) phải chịu chi phí cao liên quan đến việc tuân thủ, giám sát và xác minh của bên thứ ba để đáp ứng các yêu cầu vay xanh.[10]Những gánh nặng tài chính và hành chính bổ sung này có thể làm giảm lợi ích kinh tế mà các ưu đãi của chính phủ hướng tới, khiến các khoản vay xanh khó tiếp cận và kém hấp dẫn hơn đối với các doanh nghiệp vừa và nhỏ.

Các doanh nghiệp vừa và nhỏ thiếu chuyên môn và hỗ trợ liên quan

Các doanh nghiệp vừa và nhỏ (SME) thường thiếu chuyên môn và hỗ trợ trong việc định hướng sự phức tạp của tài chính xanh. Những hạn chế phổ biến ở các doanh nghiệp vừa và nhỏ, chẳng hạn như hiểu biết chưa đầy đủ về các tiêu chí ESG, cách tiếp cận hạn chế đối với các tiêu chuẩn bền vững, và thiếu nhân sự lành nghề, đã cản trở khả năng đàm phán thành công các khoản vay xanh của họ. Nhận thức về tín dụng xanh còn hạn chế trong các doanh nghiệp vừa và nhỏ. Việc thiếu tiếp cận với các dịch vụ tư vấn và đào tạo càng làm trầm trọng thêm những khó khăn này, khiến các doanh nghiệp vừa và nhỏ gặp bất lợi so với các doanh nghiệp lớn hơn có đội ngũ chuyên trách.[11]Trong tình hình này, sự tham gia của các tổ chức tài chính quốc tế và các ngân hàng phát triển sẽ đóng vai trò quan trọng, cung cấp chuyên môn và cam kết cho phát triển bền vững.

Ý nghĩa kinh doanh đối với các nhà đầu tư nước ngoài

Trong bối cảnh thị trường trái phiếu xanh Việt Nam đang ở giai đoạn đầu phát triển và khuôn khổ pháp lý đang hoàn thiện, các nhà đầu tư nước ngoài đang đứng trước cả những cơ hội đầy hứa hẹn lẫn những thách thức đáng kể. Thị trường cho thấy tiềm năng tăng trưởng mạnh mẽ, đặc biệt khi tài chính xanh trở thành ưu tiên chiến lược quốc gia được Chính phủ đặt ra.[12]Sự phát triển này giúp tăng cường tính minh bạch và niềm tin của nhà đầu tư, tạo nên một mảnh đất màu mỡ cho các khoản đầu tư bền vững. Tuy nhiên, các nhà đầu tư nước ngoài cần chuẩn bị cho những bất cập của thị trường và sự thiếu nhất quán về quy định, đặc biệt là đối với các doanh nghiệp vừa và nhỏ hiện có năng lực hạn chế trong việc đáp ứng các tiêu chuẩn cho vay xanh, đồng thời phải đối mặt với chi phí cao và thủ tục phức tạp.

Đối với các nhà đầu tư nước ngoài, việc tham gia vào thị trường trái phiếu xanh Việt Nam ở giai đoạn này đòi hỏi một tầm nhìn dài hạn, vượt ra ngoài lợi nhuận tài chính tức thời. Thay vì chỉ mua trái phiếu từ các tổ chức tài chính và ngân hàng Việt Nam, các tổ chức như tổ chức tài chính phát triển (DFI) nên ưu tiên các khoản đầu tư trọn gói bao gồm các chương trình Hỗ trợ Kỹ thuật (TA). Các sáng kiến TA này có thể tài trợ cho các gói đào tạo dành cho doanh nghiệp vừa và nhỏ, cho phép các ngân hàng giải ngân vốn xanh hiệu quả cho các doanh nghiệp nhỏ và tránh gặp khó khăn trong việc cho vay do thiếu hụt năng lực của doanh nghiệp vừa và nhỏ.

Các nhà đầu tư nước ngoài, đặc biệt là các DFI, có thể trực tiếp hỗ trợ các doanh nghiệp vừa và nhỏ (SME) Việt Nam bằng cách tài trợ các chương trình xây dựng năng lực bên cạnh các cam kết vốn của họ nhằm tăng cường khả năng tiếp cận tài chính. Ví dụ, khoản cam kết $50 triệu đô la của British International Investment cho VPBank hỗ trợ quá trình chuyển đổi năng lượng xanh của Việt Nam thông qua các dịch vụ tư vấn nhằm tăng cường khả năng tiếp cận vốn vay cho SME.[13]Tương tự, Ngân hàng Phát triển Châu Á và Ngân hàng Nhà nước Việt Nam đã dẫn đầu một dự án hỗ trợ kỹ thuật nhằm thúc đẩy hòa nhập tài chính bằng cách đào tạo các doanh nghiệp vừa và nhỏ về tuân thủ ESG và chuẩn bị dự án xanh, đảm bảo các ngân hàng có thể phân bổ hiệu quả nguồn thu từ trái phiếu xanh.[14]. Cách tiếp cận này có thể giải quyết những thiếu hụt kiến thức của doanh nghiệp vừa và nhỏ, giảm thiểu rủi ro tẩy xanh và mở ra cơ hội tham gia thị trường rộng rãi hơn, thúc đẩy phát triển bền vững toàn diện.

* Lưu ý: Nếu bạn muốn trích dẫn thông tin trong bài viết này, vui lòng ghi rõ nguồn và kèm theo link bài viết để đảm bảo tôn trọng bản quyền.

[1] Climate Bonds Initiative, How to Issue Green Bonds, Social Bonds and Sustainability Bonds (https://asianbondsonline.adb.org/green-bonds/pdf/How%20to%20Issue%20Guide%20Vietnamese%20FINAL%20PRINT.pdf)

[2] Tạp chí Môi trường, Phát hành trái phiếu xanh tại Việt Nam – Thực trạng và khuyến nghị (https://tapchimoitruong.vn/chuyen-muc-3/phat-hanh-trai-phieu-xanh-tai-viet-nam-thuc-trang-va-khuyen-nghi-31767)

[3] VPBank, VPBank tiên phong phát hành thành công 300 triệu USD trái phiếu quốc tế bền vững (https://www.vpbank.com.vn/tin-tuc/thong-cao-bao-chi/2025/vpbank-tien-phong-phat-hanh-thanh-cong-300-trieu-usd-trai-phieu-ben-vung-quoc-te)

[4] Bộ Tài chính, Thực trạng thị trường tài chính xanh tại Việt Nam (https://mof.gov.vn/vien-chien-luoc/nghien-cuu-va-trao-doi-1/mofucm332024)

[5] British International Investment cam kết đầu tư $50m cho VPBank, hỗ trợ quá trình chuyển đổi năng lượng xanh của Việt Nam (https://www.bii.co.uk/en/news-insight/news/british-international-investment-commits-50m-to-vpbank-supporting-vietnams-green-energy-transition/)

[6] Hội thảo quốc tế năm 2025 về Khí hậu, Tài chính và Phát triển bền vững, Công cụ nợ khí hậu tại Việt Nam: Đánh giá bối cảnh tài chính xanh và đổi mới hướng tới khả năng phục hồi khí hậu (https://iscfs2025.sciencesconf.org/641923/document)

[7] Quyết định số 21/2025/QĐ-TTg (https://thuvienphapluat.vn/van-ban/Tien-te-Ngan-hang/Quyet-dinh-21-2025-QD-TTg-xac-nhan-du-an-dau-tu-thuoc-danh-muc-phan-loai-xanh-650735.aspx)

[8] Báo Saigon Times, Phân loại Xanh được ban hành, tiếp theo là gì? (https://thesaigontimes.vn/phan-loai-xanh-da-co-tiep-theo-la-gi/)

[9] Vietnam News: Quỹ phát triển doanh nghiệp vừa và nhỏ cần được cải cách (https://vietnamnews.vn/economy/1730058/sme-development-fund-in-need-of-reforms.html)

[10] VTG Securities, Rào cản cho doanh nghiệp trên hành trình hướng tới tín dụng xanh (https://vtgs.vn/nhung-rao-can-cua-doanh-nghiep-tren-hanh-trinh-toi-voi-tin-dung-xanh/)

[11] Hội thảo quốc tế năm 2025 về Khí hậu, Tài chính và Phát triển bền vững, Công cụ nợ khí hậu tại Việt Nam: Đánh giá bối cảnh tài chính xanh và đổi mới hướng tới khả năng phục hồi khí hậu (https://iscfs2025.sciencesconf.org/641923/document)

[12] Tin tức Kinh tế Việt Nam, Thúc đẩy tài chính xanh: Việt Nam trên hành trình phát triển bền vững (https://congthuong.vn/thuc-day-tai-chinh-xanh-viet-nam-tren-hanh-trinh-phat-trien-ben-vung-361230.html)

[13] British International Investment cam kết đầu tư $50m cho VPBank, hỗ trợ quá trình chuyển đổi năng lượng xanh của Việt Nam (https://www.bii.co.uk/en/news-insight/news/british-international-investment-commits-50m-to-vpbank-supporting-vietnams-green-energy-transition/)

[14] VnEconomy, ADB và Thụy Sĩ cải thiện khả năng tiếp cận tài chính của doanh nghiệp vừa và nhỏ (https://en.vneconomy.vn/adb-switzerland-to-improve-sme-access-to-finance.htm)