Tình hình hiện tại của ngành công nghiệp bán dẫn Việt Nam

Ngành công nghiệp bán dẫn của Việt Nam đang ở thời điểm then chốt, đặc trưng bởi sự kết hợp giữa sự phát triển mới mẻ và đầu tư nước ngoài đáng kể. Hiện tại, đất nước này chủ yếu đóng vai trò là trung tâm lắp ráp cho các công ty công nghệ quốc tế, bao gồm các công ty khổng lồ như Intel, Samsung và Foxconn. Các công ty này đã thiết lập hoạt động chủ yếu tập trung vào lắp ráp và đóng gói các thành phần bán dẫn, định vị Việt Nam là một mắt xích quan trọng trong chuỗi cung ứng toàn cầu.

Việc Việt Nam mở rộng và đầu tư vào các dự án mới đã dẫn đến số lượng doanh nghiệp nước ngoài đầu tư vào lĩnh vực bán dẫn ngày càng tăng. Năm 2024, Việt Nam tiếp tục thu hút nhiều dự án FDI trong lĩnh vực bán dẫn từ nhiều quốc gia trên thế giới. Một số ví dụ đáng chú ý bao gồm một số cái tên sau:

Một số dự án đầu tư FDI vào lĩnh vực bán dẫn từ đầu năm 2024

Nguồn: Tổng hợp của B&Company

Statista Market Insights dự báo doanh thu ngành bán dẫn của Việt Nam sẽ đạt tốc độ tăng trưởng kép hàng năm (CAGR) là 11,6% trong giai đoạn từ năm 2023 đến năm 2027, đạt 31,28 tỷ đô la vào năm 2027. Trong số này, mạch tích hợp – phân khúc quan trọng nhất trong ngành bán dẫn – dự kiến sẽ đạt giá trị 16,44 tỷ đô la vào cuối năm 2024[1]. Thị trường đã mở rộng đáng kể do vị trí chiến lược của Việt Nam, chi phí lao động cạnh tranh và môi trường đầu tư thuận lợi. Tuy nhiên, trong khi các yếu tố này đã thu hút các công ty lớn, thì quốc gia này vẫn tụt hậu về năng lực sản xuất và thiết kế cao cấp, khiến nước này phụ thuộc rất nhiều vào công nghệ và chuyên môn của nước ngoài.

Hơn nữa, lực lượng lao động Việt Nam tuy dồi dào nhưng lại thiếu các kỹ năng chuyên môn về thiết kế bán dẫn và quy trình sản xuất tiên tiến. Mặc dù có các cơ sở giáo dục tập trung vào công nghệ và kỹ thuật, nhưng chương trình giảng dạy thường không đáp ứng được nhu cầu cụ thể của ngành công nghiệp bán dẫn. Do đó, tình trạng hiện tại của ngành bán dẫn Việt Nam có thể được tóm tắt là mô hình tập trung vào lắp ráp với năng lực R&D và sản xuất tại địa phương hạn chế.

Chính sách của Chính phủ và Tầm nhìn Chiến lược cho Ngành công nghiệp Bán dẫn

Để ứng phó với những thách thức và cơ hội mà ngành bán dẫn mang lại, Chính phủ Việt Nam đã đưa ra một chiến lược toàn diện nhằm thúc đẩy sự tăng trưởng của ngành. Thủ tướng Phạm Minh Chính vừa ký Quyết định số 1018/QĐ-TTg ngày 21 tháng 9 năm 2024, ban hành Chiến lược phát triển ngành công nghiệp bán dẫn Việt Nam đến năm 2030 và tầm nhìn đến năm 2050. Chiến lược nêu rõ lộ trình phát triển ngành công nghiệp bán dẫn Việt Nam từ nay đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2050, theo công thức sau:

C = SET + 1

Trong đó: C là viết tắt của Chip; S là viết tắt của Specialized; E là viết tắt của Electronics; T là viết tắt của Talent và + 1 là viết tắt của Vietnam (Việt Nam là điểm đến an toàn mới cho chuỗi cung ứng bán dẫn toàn cầu).

Chiến lược này phác thảo lộ trình được chia thành ba giai đoạn với các mục tiêu cụ thể như sau:

Mục tiêu phát triển của Chính phủ đối với ngành công nghiệp bán dẫn

Nguồn: Quyết định 1018/QĐ-TTg[2]

Những cơ hội cho ngành công nghiệp bán dẫn

Tầm nhìn chiến lược của Việt Nam đối với ngành công nghiệp bán dẫn mở ra nhiều cơ hội . Một trong những cơ hội quan trọng nhất nằm ở nhu cầu toàn cầu về chất bán dẫn tăng mạnh. Thị trường được dự báo sẽ tăng trưởng đáng kể, nhờ những tiến bộ trong công nghệ như trí tuệ nhân tạo, IoT và 5G. Khi các công ty tìm cách đa dạng hóa chuỗi cung ứng của mình, Việt Nam có tiềm năng trở thành điểm đến ưa thích cho sản xuất chất bán dẫn.

Ngoài ra, sự hiện diện của các tập đoàn đa quốc gia lớn đã đặt nền móng cho một hệ sinh thái bán dẫn mạnh mẽ hơn. Trong chuyến thăm cấp nhà nước của Tổng thống Hoa Kỳ Joe Biden tới Việt Nam vào ngày 10-11/9/2023, Tuyên bố chung giữa Việt Nam và Hoa Kỳ nêu rõ hai bên sẽ hợp tác sâu rộng trong lĩnh vực khoa học và công nghệ. Tập đoàn FPT – một trong những tập đoàn chuyên về bán dẫn lớn nhất tại Việt Nam – đã đề xuất Hoa Kỳ hỗ trợ đào tạo 30.000 đến 50.000 chuyên gia về bán dẫn thông qua đầu tư vào Đại học FPT, nhằm nâng cao năng lực của lực lượng lao động. Ngoài ra, FPT cũng chia sẻ rằng tập đoàn có kế hoạch đầu tư 100 triệu đô la và gần 1.000 nhân sự tại Hoa Kỳ vào cuối năm 2023[3].

Chủ tịch FPT trao đổi với doanh nhân Hoa Kỳ

Thông cáo báo chí FPT, 2023 (Nguồn)

Tiếp tục đầu tư nước ngoài có thể đẩy nhanh quá trình chuyển giao công nghệ và tạo điều kiện cho việc thành lập các cơ sở sản xuất tiên tiến. Cam kết của chính phủ Việt Nam trong việc phát triển ngành công nghiệp bán dẫn tạo ra một môi trường thuận lợi cho tăng trưởng. Sự kết hợp giữa đầu tư cơ sở hạ tầng chiến lược và phát triển nguồn nhân lực có thể đưa Việt Nam trở thành một nhân tố chủ chốt trong bối cảnh bán dẫn khu vực. Hơn nữa, với tư cách là thành viên của nhiều hiệp định thương mại, chẳng hạn như Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP) và Hiệp định Đối tác Kinh tế Toàn diện Khu vực (RCEP), Việt Nam có thể tiếp cận thị trường rộng lớn hơn, cho phép thu hút nhiều đầu tư hơn và thúc đẩy hợp tác trong lĩnh vực bán dẫn.

Thử thách cho ngành công nghiệp bán dẫn

Tuy nhiên, Việt Nam phải đối mặt với những thách thức đáng kể. Một trở ngại lớn là khoảng cách công nghệ mà đất nước phải đối mặt khi so sánh với các trung tâm bán dẫn đã được thiết lập lâu đời hơn. Việt Nam hiện đang thiếu công nghệ sản xuất tiên tiến và chuyên môn, những yếu tố cần thiết để chuyển từ lắp ráp sang sản xuất giá trị cao. Tình trạng thiếu hụt lao động lành nghề trong thiết kế bán dẫn và sản xuất tiên tiến vẫn là một vấn đề cấp bách. Trong khi các sáng kiến giáo dục đang được tiến hành, sẽ mất thời gian để đào tạo lực lượng lao động có khả năng đáp ứng nhu cầu của ngành.

Ngoài ra, trong khi các kế hoạch cho các khu công nghiệp đang hứa hẹn, việc triển khai thực tế các dự án cơ sở hạ tầng có thể chậm trễ. Sự chậm trễ trong việc phát triển các cơ sở cần thiết có thể cản trở sự phát triển của ngành bán dẫn. Cuối cùng, Việt Nam phải đối mặt với sự cạnh tranh khốc liệt từ các nhà lãnh đạo bán dẫn đã thành danh như Đài Loan và Hàn Quốc. Các quốc gia này có chuỗi cung ứng được thiết lập tốt, công nghệ tiên tiến và lực lượng lao động có tay nghề cao, khiến Việt Nam phải tạo ra một vị thế và tạo sự khác biệt.

Kết luận

Tầm nhìn chiến lược của Việt Nam về phát triển ngành công nghiệp bán dẫn vào năm 2030 và xa hơn nữa là một bước tiến quan trọng hướng tới việc thiết lập một hệ sinh thái công nghệ bền vững và có tính cạnh tranh. Trong khi tình trạng hiện tại của ngành công nghiệp này chủ yếu tập trung vào lắp ráp, các sáng kiến của chính phủ nhằm phát triển cơ sở hạ tầng, đào tạo nguồn nhân lực và đầu tư vào R&D hứa hẹn sẽ mang lại sự tăng trưởng mang tính chuyển đổi. Các cơ hội do nhu cầu toàn cầu ngày càng tăng đối với chất bán dẫn và các chính sách thuận lợi của chính phủ mang lại cho Việt Nam một con đường để định vị mình là một đối thủ đáng kể trên thị trường chất bán dẫn.

Tuy nhiên, việc giải quyết các thách thức như khoảng cách công nghệ, tình trạng thiếu hụt nhân tài và sự cạnh tranh khốc liệt trong khu vực sẽ là điều cần thiết để hiện thực hóa tầm nhìn này. Khi Việt Nam điều hướng sự phức tạp của bối cảnh bán dẫn, kết quả của những nỗ lực này sẽ không chỉ ảnh hưởng đến quỹ đạo kinh tế của đất nước mà còn đóng góp vào sự tiến bộ công nghệ rộng lớn hơn của Đông Nam Á. Với tầm nhìn rõ ràng và quyết tâm thực hiện, Việt Nam có thể nổi lên như một trung tâm quan trọng trong ngành bán dẫn toàn cầu, thúc đẩy đổi mới sáng tạo và thúc đẩy tăng trưởng kinh tế trong nhiều năm tới.

[1]VnEconomy (2024). Với doanh thu 31,28 tỷ đô la, Việt Nam có tiềm năng trở thành trung tâm sản xuất chất bán dẫn mới của thế giới. <Nguồn>

[2]Văn bản Chính phủ (2024). Ban hành Chiến lược phát triển ngành công nghiệp bán dẫn Việt Nam đến năm 2030 và tầm nhìn đến năm 2050. <Nguồn>

[3]Tạp chí Kinh tế và Dự báo (2024). Cơ hội phát triển ngành công nghiệp bán dẫn tại Việt Nam. <Nguồn>

Đọc thêm những bài phân tích khác