Việt Nam và Nhật Bản chính thức thiết lập quan hệ ngoại giao vào ngày 21 tháng 9 năm 1973. Sau hơn 50 năm vun đắp và thắt chặt, mối quan hệ ngày càng trở nên gần gũi và bền chặt hơn, thể hiện trên nhiều lĩnh vực: kinh tế, văn hóa, giáo dục, y tế… Hiện nay, có hơn 2000 doanh nghiệp Nhật Bản đang đầu tư, kinh doanh tại Việt Nam [1]. Với sự hiện diện của nhiều doanh nghiệp Nhật Bản tại Việt Nam cũng như môi trường kinh doanh thuận lợi, Việt Nam đã nổi lên như một điểm đến nổi bật đối với lao động Nhật Bản.

Việt Nam – một trong những điểm đến hàng đầu của lao động Nhật Bản

Theo số liệu từ Bộ Ngoại giao Nhật Bản, số lượng người Nhật Bản cư trú tại Việt Nam đã tăng trưởng đáng kể trong những năm qua. Năm 2013, có khoảng 11.200 người Nhật Bản sinh sống và làm việc tại Việt Nam. Con số này tăng gấp đôi trong bảy năm tiếp theo, đạt gần 23.400 người vào năm 2020. Mặc dù sau năm 2020, số lượng người Nhật Bản cư trú tại Việt Nam đã giảm một chút do Covid 19, nhưng vẫn duy trì ở mức khoảng 20.000 người. sức hấp dẫn của môi trường sống và làm việc tại Việt Nam đối với người Nhật Bản.

Số lượng người Nhật Bản thường trú* tại Việt Nam theo năm

Đơn vị: 1000 người

Lưu ý: * Công dân Nhật Bản có thời gian lưu trú dài hơn ba tháng
Nguồn: Ngân hàng Nhật Bản, Bộ Ngoại giao Việt Nam (MOFA)

Sự hiện diện đáng kể của người Nhật Bản ở nước ngoài tại Việt Nam có liên quan chặt chẽ đến hoạt động rộng khắp của các công ty Nhật Bản trong nước. Dựa trên dữ liệu của Phòng Thương mại Nhật Bản tại Việt Nam, số lượng công ty Nhật Bản tại Việt Nam đã tăng mạnh từ 1.300 công ty vào năm 2013 lên 2.100 công ty vào năm 2023 (CAGR = 4,91%), đánh dấu con số cao nhất trong số các nước ASEAN. Các công ty này trải rộng trên nhiều lĩnh vực, bao gồm sản xuất, xây dựng và tài chính, và thường tuyển dụng các chuyên gia Nhật Bản để quản lý và giám sát hoạt động của họ.

FDI Nhật Bản vào Việt Nam – Phân tích theo ngành (Tổng tích lũy từ năm 2005-2023)

Đơn vị: 10 tỷ Yên

Nguồn: Ngân hàng Nhật Bản, Bộ Ngoại giao Việt Nam (MOFA)

Như thể hiện trong biểu đồ trên, Sản xuất là ngành thu hút nhiều vốn FDI nhất và tạo ra nhiều cơ hội nghề nghiệp nhất cho lao động Nhật Bản. Nhiều lao động Nhật Bản được tuyển dụng tại các nhà máy hoặc khu công nghiệp, thường là các vai trò quản lý hoặc kỹ thuật liên quan đến sản xuất, kiểm soát chất lượng hoặc thiết kế máy móc. Một lĩnh vực phổ biến khác là Tài chính & Bảo hiểm với nhu cầu nhân tài cao trong cả các doanh nghiệp Nhật Bản và các công ty Việt Nam hợp tác với các đối tác Nhật Bản. Bên cạnh đó, số lượng lớn lao động Nhật Bản đã và đang đảm nhiệm các vai trò quan trọng trong Bán buôn & Bán lẻ, Dịch vụ và Vận tải cũng như Xây dựng. Các lĩnh vực này chứng minh các vai trò đa dạng mà các chuyên gia Nhật Bản đảm nhiệm tại Việt Nam, phản ánh mối quan hệ kinh tế và văn hóa ngày càng tăng giữa hai quốc gia.

Tại sao Việt Nam thu hút người Nhật?

Một trong những động lực chính khiến người Nhật chuyển đến Việt Nam là các yếu tố kinh tế. Theo ghi nhận của Bộ Ngoại giao Việt Nam, trong giai đoạn 2008-2023, FDI của Nhật Bản vào Việt Nam đã tăng hơn 5 lần từ 110 tỷ Yên lên 590 tỷ Yên (CAGR = 11,85%). Sự tăng trưởng của FDI Nhật Bản đã tạo ra nhiều cơ hội việc làm cũng như nhu cầu lao động có tay nghề cao, đặc biệt là trong các lĩnh vực như sản xuất, quản lý xây dựng và dịch vụ tài chính. Lao động Nhật Bản có chuyên môn kỹ thuật tìm thấy nhiều cơ hội trong nền kinh tế đang phát triển mạnh mẽ và công nghiệp hóa nhanh chóng như Việt Nam. Ngoài ra, thu nhập của người Việt Nam, theo báo cáo của Tổng cục Thống kê, đã tăng 2,3 lần trong 10 năm [2]kết hợp với sự suy yếu của đồng Yên Nhật so với các loại tiền tệ khác, bao gồm cả đồng Việt Nam, làm tăng sức hấp dẫn của các công việc được trả lương cao hơn tại Việt Nam.

FDI của Nhật Bản vào Việt Nam

Đơn vị: 10 tỷ Yên

Nguồn: Ngân hàng Nhật Bản, MOFA

Đặc biệt, khi so sánh chế độ phúc lợi theo Luật lao động và chi phí sinh hoạt giữa Nhật Bản và Việt Nam, môi trường làm việc tại Việt Nam thể hiện sự vượt trội về sức hấp dẫn đối với người lao động.

So sánh giữa Nhật Bản và Việt Nam

Nguồn: Luật lao động Việt Nam, Luật lao động Nhật Bản, Numbeo.com ( https://s.net.vn/BipV )

Như một số ví dụ trong bảng trên, chi phí sinh hoạt ở Nhật Bản cao hơn nhiều so với ở Việt Nam. Do đó, thông thường, người lao động Nhật Bản thấy họ “giàu có hơn đáng kể” ở Việt Nam.

Lý do quan trọng thứ hai cho xu hướng này là chất lượng cuộc sống. Người lao động Nhật Bản thường phải đối mặt với văn hóa làm việc đòi hỏi cao, ưu tiên giờ làm việc dài và sự tận tụy với công việc. Như thể hiện trong bảng trên, tại Việt Nam, việc duy trì sự cân bằng giữa công việc và cuộc sống được coi trọng hơn và được Luật lao động bảo vệ. Đặc biệt, môi trường xã hội thân thiện và đa dạng của Việt Nam cùng với cộng đồng quốc tế ngày càng phát triển thu hút người lao động Nhật Bản đang tìm kiếm những trải nghiệm mới và cơ hội để phát triển bản thân.

Cuối cùng nhưng quan trọng, các yếu tố văn hóa xã hội cũng thúc đẩy người lao động Nhật Bản đến làm việc tại Việt Nam. Ngoài những cân nhắc về kinh tế, người lao động Nhật Bản đánh giá cao di sản văn hóa phong phú, khí hậu thuận lợi và sự sẵn có của các cơ sở vật chất dành cho người nước ngoài, chẳng hạn như trường học quốc tế Nhật Bản và các trung tâm cộng đồng tại Việt Nam.[3]

Ý nghĩa

Số lượng người Nhật Bản sinh sống tại Việt Nam ngày càng tăng có nhiều ý nghĩa về kinh tế, xã hội và ngoại giao.

Về mặt kinh tế, sự hiện diện ngày càng tăng của các chuyên gia Nhật Bản hỗ trợ hợp tác thương mại và đầu tư sâu sắc hơn. Nó thúc đẩy hoạt động của các công ty Nhật Bản tại Việt Nam, đặc biệt là trong các lĩnh vực sản xuất, công nghệ, tài chính và giáo dục. Điều này thúc đẩy nền kinh tế Việt Nam thông qua việc tạo việc làm và chuyển giao kiến thức. Bên cạnh đó, do ngày càng có nhiều người Nhật Bản định cư tại Việt Nam, nhu cầu về hàng hóa Nhật Bản cũng tăng mạnh, dẫn đến cơ hội kinh doanh cho các sản phẩm Nhật Bản tại Việt Nam.

Về tác động văn hóa, với số lượng người Nhật Bản sinh sống tại Việt Nam ngày càng tăng, cơ hội giao lưu văn hóa ngày càng mở rộng. Điều này thúc đẩy sự hiểu biết lẫn nhau giữa hai nước, góp phần thắt chặt quan hệ ngoại giao và tăng nhu cầu về giáo dục tiếng Nhật và các chương trình văn hóa.

Về ảnh hưởng xã hội, dòng người lao động và doanh nghiệp Nhật Bản đổ vào Việt Nam, thành lập hoạt động, đã làm tăng nhu cầu về cơ sở hạ tầng, chẳng hạn như đường sá, phương tiện giao thông công cộng, tiện ích và mạng lưới truyền thông, để tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động và kết nối chuỗi cung ứng. Ngoài ra, nhu cầu nhà ở cho người nước ngoài và không gian văn phòng tăng lên, nhu cầu ngày càng tăng đối với các dịch vụ xã hội khác nhau (chăm sóc sức khỏe, giáo dục, giải trí, v.v.), đặc biệt là ở các thành phố như Thành phố Hồ Chí Minh và Hà Nội, đã dẫn đến dịch vụ đô thị được cải thiện và nhu cầu bất động sản cao hơn, tạo ra cả cơ hội và thách thức cho cộng đồng địa phương. Nhìn chung, cộng đồng người Nhật Bản ngày càng tăng tại Việt Nam đã làm tăng tương tác xã hội và văn hóa, mang lại lợi ích cho cả hai quốc gia.[4]

Kết luận

Sự di cư của lao động Nhật Bản sang Việt Nam đã tạo ra nhiều lợi ích kinh tế, xã hội và văn hóa, làm phong phú thêm mối quan hệ song phương giữa Nhật Bản và Việt Nam. Sự di cư thúc đẩy thương mại, hỗ trợ đầu tư và củng cố nền kinh tế Việt Nam thông qua việc tạo việc làm và chuyển giao kỹ năng. Ngoài ra, dòng lao động Nhật Bản đổ vào đã góp phần làm tăng nhu cầu về các sản phẩm của Nhật Bản và giao lưu văn hóa, qua đó làm sâu sắc thêm sự hiểu biết và hợp tác lẫn nhau.

Môi trường làm việc và chi phí sinh hoạt tại Việt Nam mang lại những lợi thế thu hút lao động Nhật Bản tìm kiếm cơ hội kinh tế và cân bằng tốt hơn giữa công việc và cuộc sống. Xu hướng này phản ánh mong muốn ngày càng tăng của người Nhật Bản xa xứ muốn thay đổi lối sống và thoát khỏi văn hóa làm việc nghiêm ngặt của Nhật Bản. Khi làn sóng di cư này tiếp tục, nó cũng có thể ảnh hưởng đến các chính sách lao động của Nhật Bản, thúc đẩy các điều chỉnh để giữ chân nhân tài trong nước.

[1]VnEconomy (2024), Tiềm năng to lớn cho sự hợp tác liên tục giữa Việt Nam và Nhật Bản https://by.edu.vn/3Tr7

[2]Tuoitre.vn (2024), 10 năm thu nhập của người Việt Nam tăng 2,3 lần https://by.edu.vn/sDSh

[3]Reeracoen (2024), Tại sao người lao động Nhật Bản rời khỏi Nhật Bản và chuyển đến Việt Nam? < https://www.reeracoen.com.vn/employers/articles/why-japanese-workers-are-leaving-japan-and-moving-to-vietnam >

[4]JapanBiz (2022), Người Nhật tại Việt Nam và thông tin cập nhật 2023-2024 < https://japanbiz.vn/nguoi-nhat-o-viet-nam-va-cac-thong-tin-cap-nhat-moi-nhat/ >; Vietnam Investment Review (2022), Gần 55 phần trăm doanh nghiệp Nhật Bản tại Việt Nam có lợi nhuận bất chấp đại dịch < https://vir.com.vn/nearly-55-per-cent-of-japanese-firms-in-vietnam-gained-profits-despite-pandemic-90943.html >

Đọc thêm những bài phân tích khác