Ngành cơ khí là một trong những ngành cơ bản của Việt Nam, đóng vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế và công nghiệp. Ngành cơ khí của Việt Nam bao gồm nhiều lĩnh vực, trong đó có sản xuất máy móc và thiết bị cho các ngành công nghiệp khác như nông nghiệp, xây dựng, vận tải và năng lượng.

Tổng quan về ngành cơ khí tại Việt Nam

Theo số liệu thống kê của Tổng cục Thống kê (GSO), năm 2023, Việt Nam có khoảng 30.000 doanh nghiệp cơ khí, chiếm gần 30% tổng số doanh nghiệp chế biến, chế tạo, với tổng doanh thu toàn ngành đạt hơn 1,7 nghìn tỷVND và tạo việc làm cho hơn 1,2 triệu lao động. Ngành cơ khí trong nước đã từng bước nâng cao tỷ lệ nội địa hóa, qua đó thúc đẩy sự phát triển của các ngành công nghiệp khác và nền kinh tế[1].

Nguồn: Bộ Công Thương (MOIT)

Xử lý cơ khí là một tập hợp con của ngành công nghiệp cơ khí liên quan đến việc chế tạo và sản xuất các thành phần, bộ phận hoặc sản phẩm làm từ kim loại và các vật liệu khác thông qua các phương pháp gia công như cắt, tạo hình, đúc, rèn, dập, hàn và các phương pháp xử lý cơ học khác. Mục tiêu chính của ngành gia công cơ khí là sản xuất các sản phẩm cơ khí có hình dạng, kích thước và độ chính xác chính xác đáp ứng các thông số kỹ thuật trong nhiều lĩnh vực khác nhau, bao gồm sản xuất máy móc, ô tô, điện tử, hàng không vũ trụ và xây dựng.

Nguồn: Website Công ty cổ phần cơ khí Intech Việt Nam

Tình hình các doanh nghiệp hoạt động trong ngành gia công cơ khí

Theo số liệu thống kê từ cơ sở dữ liệu doanh nghiệp của B&Company dựa trên Hệ thống ngành kinh tế Việt Nam (VSIC) [2] năm 2021, tổng số lượng và tổng doanh thu của các công ty hoạt động trong lĩnh vực gia công cơ khí[3] tăng dần từ năm 2017-2021. Số lượng doanh nghiệp đạt 11.998 doanh nghiệp (chiếm 40% tổng số doanh nghiệp trong ngành cơ khí), tổng doanh thu đạt 197.947 tỷ đồng năm 2021, tốc độ tăng trưởng kép hàng năm (CAGR) giai đoạn 2017-2021 đạt 15%.

Số lượng công ty và doanh thu trong lĩnh vực gia công cơ khí, giai đoạn 2017-2021

(Đơn vị: Tỷ VND)

Nguồn: Cơ sở dữ liệu doanh nghiệp của B&Company

Cụ thể, doanh thu của các doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực gia công cơ khí tăng mạnh trong giai đoạn 2020-2021, với doanh thu năm 2021 đạt 197.947 tỷ đồng, gấp 1,3 lần so với năm 2020. Nguyên nhân là do các doanh nghiệp cơ khí không chịu nhiều tác động của dịch COVID-19, cùng với việc tham gia nhiều hiệp định thương mại tự do đã thúc đẩy sản xuất của ngành cơ khí Việt Nam tăng trưởng mạnh so với năm 2020.

Phần lớn các doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực gia công cơ khí tập trung ở vùng Đồng bằng sông Hồng, chiếm 50% (5.979 doanh nghiệp) vì những lý do sau:

• Thứ nhất, Đồng bằng sông Hồng là vùng kinh tế trọng điểm của miền Bắc Việt Nam, bao gồm thủ đô Hà Nội và các tỉnh công nghiệp như Bắc Ninh, Hải Phòng, Hải Dương và Vĩnh Phúc. Vị trí này giúp doanh nghiệp dễ dàng tiếp cận các cơ quan quản lý, khách hàng và đối tác kinh doanh.
• Thứ hai, cơ sở hạ tầng giao thông phát triển tốt, bao gồm cảng biển, đường cao tốc và Sân bay quốc tế Nội Bài, tạo điều kiện thuận lợi cho việc vận chuyển hàng hóa, nguyên liệu thô và linh kiện.
• Thứ ba, Đồng bằng sông Hồng có nguồn lao động dồi dào, tổng số lao động trên 11,6 triệu người, chiếm 22,5% lao động cả nước năm 2022 (theo Tổng cục Thống kê), có tiềm năng đáp ứng nhu cầu lao động cho ngành gia công cơ khí.

Đặc điểm của các doanh nghiệp cơ khí Việt Nam chủ yếu là các doanh nghiệp sản xuất quy mô nhỏ do ngành này đòi hỏi vốn đầu tư ban đầu lớn, công nghệ sản xuất tiên tiến và lao động có tay nghề cao. Theo số liệu thống kê từ cơ sở dữ liệu doanh nghiệp của B&Company, trong số 11.998 doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực gia công cơ khí thì có 65% (7.811 công ty) là các công ty có quy mô nhỏ, trong khi 31% (3.724 công ty) là các công ty có quy mô siêu nhỏ.

Các công ty hoạt động trong lĩnh vực gia công cơ khí theo khu vực, 2021	Companies operating in the machining field by size, 2021

Nguồn: Cơ sở dữ liệu doanh nghiệp của B&Company

Theo phương pháp gia công, nhìn chung, số lượng các công ty hoạt động trong lĩnh vực gia công, đúc, rèn, dập có xu hướng tăng qua các năm từ 2017-2021. Trong giai đoạn 2020-2021, số lượng các công ty đúc, rèn, dập có sự sụt giảm nhẹ do ảnh hưởng của đại dịch COVID-19, buộc các công ty phải điều chỉnh chiến lược sản xuất hoặc rút khỏi thị trường.

Số lượng công ty theo phương pháp chế biến, giai đoạn 2017-2021

(Đơn vị: công ty)

Nguồn: Cơ sở dữ liệu doanh nghiệp của B&Company

Doanh thu của các công ty hoạt động trong lĩnh vực đúc, rèn, dập, gia công cắt gọt có xu hướng tăng dần qua các năm 2017-2021, trong đó chiếm tỷ trọng cao nhất vẫn là nhóm công ty gia công, đạt 167.106 tỷ đồng vào năm 2021. 

Doanh thu của các công ty theo phương pháp chế biến, giai đoạn 2017-2021

(Đơn vị: Tỷ VND)

Nguồn: Cơ sở dữ liệu doanh nghiệp của B&Company

Ví dụ về các công ty cơ khí có kinh nghiệm làm việc với đối tác Nhật Bản

[1] https://vsi.gov.vn/vn/tin-cong-nghiep-ho-tro/tong-quan-thi-truong-co-khi-viet-nam-nam-2022-c5id2130.html

[2] Phân loại ngành kinh tế Việt Nam (VSIC): https://vntr.moit.gov.vn/storage/legal-documents/viet-nams-standard-industrial-classification-of-economic-activities.pdf

[3] VSIC 24310 Đúc sắt và thép; VSIC 24320 Đúc kim loại màu; VSIC 25910 Rèn, ép, dập và cán kim loại; luyện kim bột; VSIC 25920 Gia công (khoan, tiện, cắt, mài..); xử lý và tráng phủ kim loại

Đọc các bài viết khác