Thị trường xe điện hai bánh (E2W) của Việt Nam đã nổi lên như một thị trường năng động và đang phát triển được thúc đẩy bởi sự chuyển dịch quốc gia sang giao thông bền vững và thân thiện với môi trường. Với những cam kết của chính phủ đối với các mục tiêu môi trường, lĩnh vực E2W đã sẵn sàng để chứng kiến sự phát triển vượt bậc trong tương lai.

Tình hình thị trường xe hai bánh Việt Nam

Thị trường xe hai bánh của Việt Nam là một trong những thị trường lớn nhất thế giới, với xe máy là phương tiện giao thông chính của phần lớn dân số[1]. Bộ GTVT báo cáo tổng số xe máy lưu hành là 75 triệu chiếc vào cuối năm 2023[2], đưa Việt Nam trở thành quốc gia dẫn đầu ASEAN về tỷ lệ sử dụng xe máy[3]. Sự thống trị này bắt nguồn từ khả năng chi trả, dễ sử dụng trong môi trường đô thị và thiếu hệ thống giao thông công cộng toàn diện ở nhiều khu vực[4]. Tuy nhiên, những thất bại gần đây trong doanh số bán hàng làm nổi bật sự bão hòa của thị trường, cũng như báo hiệu sự thay đổi trong nhu cầu nội địa.

Bất chấp những thách thức này, xe máy điện đã chứng kiến sự tăng trưởng ổn định trong thập kỷ qua như một lựa chọn thay thế thân thiện với môi trường cho xe động cơ đốt trong (ICE) truyền thống. E2W chỉ tốn một phần mười để vận hành và bảo trì so với xe máy ICE, trong khi chỉ thải ra một phần ba CO2[5]. E2W chủ yếu tập trung ở các thành phố trung tâm[6]. Giá hiện dao động từ 22 đến 70 triệu đồng, tương đương với xe tay ga ICE, với một số nhà sản xuất như Yadea hướng đến người mua trẻ tuổi với các mẫu xe có giá thấp nhất là 16 triệu đồng[7]. Khi cơ sở hạ tầng được cải thiện và các mô hình giá cả phải chăng xuất hiện, việc áp dụng xe máy điện dự kiến sẽ tăng lên.

Lượng đăng ký E2W trong nước tăng từ 500 nghìn lên hơn 2,3 triệu chiếc từ năm 2016 đến năm 2023[8], tương ứng với tốc độ CAGR là 24%. Sự gia tăng tiêu thụ trong nước như vậy đã đưa Việt Nam trở thành thị trường E2W lớn nhất trong khu vực ASEAN và là thị trường toàn cầu thứ hai sau Trung Quốc[9]. Thị trường E2W của Việt Nam dự kiến sẽ duy trì đà tăng trưởng với nhu cầu hàng năm đối với xe điện trong nước dự kiến đạt 2,5 triệu chiếc vào năm 2036, trong đó có 2 triệu xe máy điện[10].

Tổng số E2W đăng ký tại Việt Nam từ năm 2016 đến năm 2023[11] (Đơn vị: Triệu chiếc)

Nguồn: GIZ

Hệ sinh thái E2W đã chứng kiến sự phát triển nhanh chóng về công nghệ và cơ sở hạ tầng.

Về công nghệ, các nhà sản xuất đang tích hợp các tính năng tiên tiến vào xe máy điện của họ. Ví dụ, VinFast sử dụng các công nghệ IoT như ứng dụng VinFast E-Scooter và tính năng Phone-as-a-Key trong các mẫu xe cao cấp[12]. Cải tiến công nghệ pin vẫn là ưu tiên để giải quyết mối quan tâm của người tiêu dùng. Ví dụ đáng chú ý bao gồm pin LFP của VinFast với khả năng chống thấm nước[13] và sự hợp tác của Selex với Samsung SDI để có pin chất lượng cao[14].

Về cơ sở hạ tầng, các khoản đầu tư đáng kể đang được thực hiện để tăng cường các cơ sở sạc để hỗ trợ việc áp dụng E2W ngày càng tăng. V-Green do Chủ tịch Tập đoàn Vingroup thành lập đã cam kết thành lập 150.000 trạm sạc trên tất cả 63 tỉnh thành trên cả nước[15], trong khi Selex thành lập các trạm đổi pin tại các thành phố lớn[16].

Đối thủ cạnh tranh chính của thị trường E2W Việt Nam

Thị trường xe máy trong nước bị chi phối bởi các thương hiệu nước ngoài  tại Việt Nam như Honda, Yamaha, SYM, Suzuki, Piaggio. Các công ty này chiếm trên 95% thị phần xe hai bánh trong nước[17], trong đó Honda Việt Nam đóng góp trên 80% tỷ trọng[18].

Thị phần E2W theo thương hiệu năm 2020 (Đơn vị: %)

Nguồn: ICCT

Các công ty quốc tế cũng đã đầu tư vào sản xuất E2W trong nước để khai thác nhu cầu ngày càng tăng. Yadea, một công ty FDI của Trung Quốc, đã thành lập nhà máy E2W đầu tiên có vốn đầu tư nước ngoài của Việt Nam vào năm 2019 và có kế hoạch đầu tư 100 triệu USD vào Bắc Giang để nâng năng lực sản xuất lên 2 triệu chiếc mỗi năm[20]. Yadea đã chứng kiến sự tăng trưởng mạnh mẽ, trở thành nhà sản xuất lớn thứ ba về thị phần vào năm 2024[21]. Công ty hàng đầu trong ngành Honda Việt Nam, theo truyền thống tập trung vào xe ICE, cũng có kế hoạch giới thiệu hai mẫu xe điện vào đầu năm 2025 để kiểm tra nhu cầu thị trường[22].

Chính sách của Chính phủ đối với xe E2W

Chính phủ Việt Nam cam kết thúc đẩy việc áp dụng xe điện thông qua các chính sách môi trường của mình. Quyết định số 876/QĐ-TTg thúc đẩy loại bỏ dần xe chạy bằng xăng vào năm 2040 phù hợp với cam kết của Việt Nam về việc đạt mức phát thải carbon ròng bằng 0 vào năm 2050[23]. Các thành phố lớn như Hà Nội đang xem xét thành lập các khu vực phát thải thấp (LEZ) ở các khu vực đô thị, cấm các phương tiện sử dụng nhiên liệu hóa thạch sớm nhất là vào năm 2030[24].

Mục tiêu chiến lược hỗ trợ thị trường E2W Việt Nam theo Quyết định số 876/QĐ-TTg

Nguồn: TVPL

Chính phủ cũng đã đưa ra các chính sách khuyến khích cụ thể để hỗ trợ việc áp dụng E2W[25]. Hồ Chí Minh đã đề xuất một chương trình tài chính để hỗ trợ hộ gia đình có thu nhập thấp từ 80% đến 100% kinh phí khi chuyển đổi sang xe E2W. Các hộ khác sẽ được bảo hiểm 100% lệ phí trước bạ, cấp biển số xe, lãi suất vay ưu đãi khi mua xe máy điện trả góp. Từ năm 2026 đến năm 2027, chính phủ sẽ khuyến khích và hỗ trợ mọi hộ gia đình chuyển sang xe máy điện.

Cơ hội và thách thức cho phát triển E2W tại Việt Nam

Thị trường E2W trong nước mang đến tiềm năng tăng trưởng đáng kể cho cả các công ty trong và ngoài nước. Hệ sinh thái của E2W được chính phủ hỗ trợ với các chính sách khuyến khích áp dụng xe điện. VinFast đã giới thiệu các mẫu xe E2W vào dịch vụ taxi và chia sẻ xe, giúp nâng cao nhận thức của khách hàng[26]. Nhu cầu sử dụng xe điện tại Việt Nam đang tăng lên do lo ngại về môi trường từ người tiêu dùng, đặc biệt là ở thế hệ trẻ (từ 25 đến 44 tuổi) có sức mua mạnh[27]. Tiết kiệm chi phí dài hạn liên quan đến xe máy điện, bao gồm chi phí nhiên liệu và bảo trì thấp hơn, khiến chúng trở thành một lựa chọn hấp dẫn cho những người tiêu dùng có ngân sách hạn hẹp[28].

Xanh SM ra mắt Nền tảng xe máy Xanh SM

Nguồn: Xanh SM

Tuy nhiên, cần lưu ý rằng có một số thách thức có thể cản trở sự phát triển của ngành. Người ta nhấn mạnh rằng một số ưu đãi chỉ giới hạn trong lĩnh vực ô tô điện và các chương trình hỗ trợ tài chính chưa được phổ biến trên toàn quốc[29]. Mặc dù xe máy điện tiết kiệm về lâu dài, nhưng chi phí trả trước của chúng thường cao hơn so với xe thông thường[30]. Điều này ngăn cản những người tiêu dùng nhạy cảm với giá cả thực hiện chuyển đổi. Ngoài ra, việc thiếu các thiết bị sạc dễ tiếp cận và lo ngại về hiệu suất của xe máy điện ảnh hưởng bất lợi đến quyết định mua hàng của người tiêu dùng.[31].

Kết luận

Thị trường xe máy điện tại Việt Nam đã sẵn sàng cho sự tăng trưởng đáng kể, được thúc đẩy bởi sự kết hợp của các chính sách hỗ trợ của chính phủ, nâng cao nhận thức về môi trường và những tiến bộ trong công nghệ xe điện. Trong khi những thách thức vẫn tồn tại, cơ hội lớn hơn nhiều so với những trở ngại. Để khai thác toàn bộ tiềm năng của thị trường này, các bên liên quan – bao gồm các nhà sản xuất, nhà hoạch định chính sách và người tiêu dùng – phải hợp tác xây dựng một hệ sinh thái xe điện mạnh mẽ. Với những nỗ lực bền vững và đầu tư chiến lược, Việt Nam có thể định vị mình là quốc gia dẫn đầu khu vực về di chuyển điện, mở đường cho một tương lai sạch hơn và bền vững hơn.

[1] ICCT. Tăng trưởng thị trường xe hai bánh điện tại Việt Nam: Tổng quan <Nguồn>

[2] VnBusiness. Tiêu thụ xe máy truyền thống ‘hạ nhiệt’: Bước đệm để xe điện tăng lên? <Nguồn>

[3] Dân trí. Việt Nam có tỷ lệ sử dụng xe máy cao nhất Đông Nam Á <Nguồn>

[4] Dân trí. Việt Nam có tỷ lệ sử dụng xe máy cao nhất Đông Nam Á <Nguồn>

[5] Vietnamnews. Việt Nam nhận thức tiềm năng lớn để phát triển xe máy điện <Nguồn>

[6] Thanh niên. 78% người tiêu dùng Việt Nam muốn sử dụng xe điện <Nguồn>

[7] Thanh niên. Xe máy điện tiết kiệm hơn như thế nào so với xe máy chạy xăng? <Nguồn>

[8] GIZ. Xe hai bánh điện tại Việt Nam <Nguồn>

[9] VOIT. Cơ hội và thách thức của thị trường xe điện Việt Nam <Nguồn>

[10] HSBC. Thúc đẩy các cơ hội mới trong lĩnh vực ô tô châu Á <Nguồn>

[11] Deutsche Gesellschaft für Internationale Zusammenarbeit (GIZ) GmbH lưu ý rằng không có dữ liệu chính thức về E2W đã đăng ký vào năm 2020 và 2021 do các biến chứng của Covid-19 <Nguồn>

[12] Dân trí. Công nghệ hàng đầu trên xe máy điện VinFast <Nguồn>

[13] Dân trí. Công nghệ hàng đầu trên xe máy điện VinFast <Nguồn>

[14] Selex. Selex Motors thiết lập quan hệ đối tác chiến lược với Samsung SDI để cung cấp pin xe điện cho Việt Nam và Đông Nam Á <Nguồn>

[15] Tuổi trẻ. VinFast thành lập công ty phát triển trạm sạc toàn cầu <Nguồn>

[16] Tuổi trẻ. Các trạm hoán đổi pin để giải quyết lo ngại về việc hết điện <Nguồn>

[17] VnBusiness. Tiêu thụ xe máy đã chứng kiến một ‘sự chuyển đổi’ sau một thời gian trì trệ <Nguồn>

[18] Honda. Honda Việt Nam công bố kết quả kinh doanh năm tài chính 2024 <Nguồn>

[19] Cafef. Thị trường xe máy sụt giảm mạnh, nhưng xe điện phát triển mạnh – VinFast trở thành hiện tượng TikTok, gã khổng lồ Trung Quốc đầu tư 100 triệu USD vào nhà máy <Nguồn>

[20] Yadea. Yadea tổ chức lễ khởi công nhà máy thứ hai tại Việt Nam <Nguồn>

[21] MCD. Việt Nam 2024. Thị trường xe máy chỉ tăng 1,9% <Nguồn>

[22] VnExpress. Honda gia nhập thị trường E2W Việt Nam <Nguồn>

[23] TVPL. Quyết định số 876/QĐ-TTg phê duyệt Chương trình hành động chuyển đổi sang năng lượng xanh và giảm nhẹ phát thải carbon dioxide và khí mê-tan từ giao thông vận tải <Đánh Nguồn>

[24] Báo tài nguyên và môi trường. Xác định các vùng phát thải thấp – cơ hội giảm ô nhiễm ở Thủ đô <Nguồn>

[25] Vietnamnet. Thiếu chính sách khuyến khích phát triển xe máy điện <Nguồn>

[26] Xanh SM. Xanh SM ra mắt Nền tảng xe đạp Xanh SM dành cho người lái xe máy điện VinFast <Nguồn>

[27] KPMG. The Electric Vehicles (EV) 2024 Report <Nguồn>

[28] GIZ. Xe hai bánh điện tại Việt Nam <Nguồn>

[29] Vietnamnet. Thiếu chính sách khuyến khích phát triển xe máy điện <Nguồn>

[30] Cafef. Xe máy điện trong nước “thua lỗ nặng” <Nguồn>

[31] KPMG. The Electric Vehicles (EV) 2024 Report <Nguồn>

Đọc thêm những bài phân tích khác