Ngành may mặc toàn cầu đang chịu áp lực ngày càng tăng do tác động đến môi trường, thải ra khoảng 10% lượng khí thải carbon toàn cầu.[1] Việc sử dụng hóa chất và thuốc trừ sâu trong canh tác bông truyền thống đã gây ô nhiễm đất và nước, thúc đẩy các nhà sản xuất tìm kiếm vật liệu bền vững hơn.[2] Với xu hướng phát triển bền vững và nền kinh tế tuần hoàn trên toàn cầu, quá trình chuyển đổi xanh đã trở nên thiết yếu để duy trì khả năng cạnh tranh trong chuỗi cung ứng toàn cầu.[3] Các thị trường nhập khẩu như EU, Hoa Kỳ và Nhật Bản đang thắt chặt các tiêu chuẩn về môi trường, yêu cầu tính minh bạch, giảm phát thải carbon, sử dụng năng lượng sạch và tăng cường tái chế.[4] Tại Việt Nam, việc tuân thủ các quy định xanh này đã trở thành điều cần thiết, tạo cơ hội cho các doanh nghiệp đầu tư vào công nghệ và quy trình bền vững.

Tổng quan về ngành dệt may Việt Nam

Việt Nam luôn nằm trong top 3 quốc gia xuất khẩu dệt may hàng đầu thế giới. Năm 2024, kim ngạch xuất khẩu mặt hàng này đạt gần 44 tỷ USD, chỉ đứng sau Trung Quốc và Bangladesh, và liên tục giữ vững vị trí top 3 trong những năm gần đây.[5]

10 countries with the largest textile and garment exports in the world in 2024

(Đơn vị: tỷ USD)

Nguồn: Kirin Capital, Báo cáo triển vọng ngành dệt may năm 2025

Dệt may, sợi và các loại vải là một trong những mặt hàng xuất khẩu chủ lực của Việt Nam trong những năm gần đây, chỉ đứng sau các mặt hàng như máy tính và linh kiện, điện thoại và linh kiện, máy móc và phụ tùng… Theo số liệu thống kê của Tổng cục Thống kê (GSO) và Hiệp hội Dệt may Việt Nam (Vitas), tính đến năm 2023, cả nước có khoảng 7.000 doanh nghiệp dệt may. Trong đó, 80% là doanh nghiệp vừa và nhỏ, 40% là doanh nghiệp FDI. Ngành sử dụng 3 triệu lao động, với 70% công suất của ngành dành cho sản xuất. Tổng số doanh nghiệp dệt may Việt Nam từ năm 2011 đến năm 2023 có xu hướng tăng, qua đó góp phần đáng kể vào việc duy trì kim ngạch xuất khẩu của mặt hàng này luôn nằm trong top các mặt hàng xuất khẩu chủ lực của Việt Nam.[6]

10 nhóm hàng xuất khẩu có giá trị lớn nhất của Việt Nam năm 2024

(Đơn vị: tỷ USD)

Nguồn: Tổng cục Hải quan, B&Company tổng hợp

Năm 2024, giá trị xuất khẩu đạt 43,7 tỷ USD, tăng 31,21 tấn/năm so với năm 2023. Trong đó, các doanh nghiệp FDI đóng góp hơn 25 tỷ USD, chiếm khoảng 571 tấn/năm tổng kim ngạch xuất khẩu dệt may của Việt Nam. Tính đến hết tháng 1 năm 2025, giá trị xuất khẩu hàng dệt may đạt 3,5 tỷ USD, tương đương với tháng 1 năm 2024.[7]

Năng lực cung cấp vật liệu thân thiện với môi trường của Việt Nam

Thị trường may mặc thân thiện với môi trường đang chứng kiến sự gia tăng nhận thức và áp dụng các loại sợi tự nhiên và bền vững. Các chất liệu nổi bật đang được ưa chuộng bao gồm lyocell, len, lanh, gai dầu, lụa và bông hữu cơ.[8]

Organic cotton

Nguồn: Hiệp hội Dệt may Việt Nam

Về lâu dài, Việt Nam cũng đang nghiên cứu tiềm năng của Vật liệu sinh học, chẳng hạn như nhựa sinh học được sản xuất từ tinh bột, đường hoặc ethylene sinh học thông qua quá trình lên men hoặc cơ học.[9] Đây là hướng đi chiến lược nhằm giảm sự phụ thuộc vào sợi tổng hợp có nguồn gốc từ dầu mỏ, vốn là mối đe dọa lớn đối với môi trường do không phân hủy sinh học, đặc biệt là polyester.

Bên cạnh đó, việc phát triển nguồn cung nguyên liệu đầu vào tái chế là một trong những cơ hội đầu tư lớn nhất và cũng là điểm nghẽn nghiêm trọng nhất của ngành dệt may Việt Nam hiện nay. Với tốc độ tăng trưởng của ngành, ước tính đến năm 2030, Việt Nam có tiềm năng 395-600 nghìn tấn (KT) phế liệu dệt may có thể tái chế mỗi năm.[10] Nguồn rác thải này rất đa dạng, bao gồm quần áo cũ từ các hộ gia đình, vải vụn, vải thừa, sản phẩm lỗi từ các nhà máy và hàng tồn kho từ các cửa hàng thời trang.[11]

Lượng chất thải dệt may trong nước là 395-600 KT, là nguồn tài nguyên thứ cấp khổng lồ chưa được khai thác, đặc biệt quan trọng khi thị trường quốc tế tiếp tục đòi hỏi "nhiều hoạt động tái chế hơn".[12] Đầu tư vào các hệ thống phân loại tự động chuyên nghiệp, có thể sử dụng công nghệ hình ảnh hoặc hóa học, sẽ giúp giải phóng nguồn cung cấp nguyên liệu thô có giá trị cao, giảm sự phụ thuộc vào việc nhập khẩu nguyên liệu thô hoặc vật liệu tái chế chất lượng thấp.

Đặc điểm, năng lực cung ứng và tiềm năng phát triển của nguyên liệu may mặc bền vững tại Việt Nam

Nguồn: Tổng hợp của B&Company

Nghiên cứu điển hình: Greenyarn – Tiên phong trong lĩnh vực sợi vải bền vững tại Việt Nam[13]

Greenyarn, công ty con của Công ty TNHH Dệt Bảo Lan, được thành lập với mục tiêu trở thành công ty đầu tiên tại Việt Nam chuyên cung cấp sợi dệt bền vững. Với triết lý kinh doanh lấy sự hài hòa và cân bằng giữa con người và thiên nhiên làm kim chỉ nam, Greenyarn coi phát triển bền vững không chỉ là tương lai mà còn là yếu tố cạnh tranh quan trọng trong ngành dệt may.

Greenyarn đã tạo dựng thành công lợi thế cạnh tranh thông qua việc đa dạng hóa và chuyên môn hóa sản phẩm xanh.

Greenyarn đã trở thành nhà cung cấp sợi bền vững đầu tiên tại Việt Nam, xây dựng nền tảng niềm tin vững chắc và mở rộng thị trường sang các nước như Trung Quốc, Châu Âu, Úc và Hoa Kỳ. Công ty không chỉ giúp các doanh nghiệp dệt may Việt Nam dễ dàng tiếp cận nguồn nguyên liệu xanh mà còn nâng cao năng lực cạnh tranh của sản phẩm trên thị trường xuất khẩu, đáp ứng các tiêu chí khắt khe của các Hiệp định Thương mại Tự do (FTA). Đồng thời, Greenyarn góp phần bảo vệ môi trường bằng cách giảm thiểu chất thải, thúc đẩy canh tác bông hữu cơ và sử dụng vật liệu tái chế. Công ty cũng nâng cao nhận thức về sức khỏe và an toàn của người tiêu dùng với các sản phẩm sợi an toàn, không độc hại.

Khung hỗ trợ và khuyến khích tài chính của Chính phủ

Sự hỗ trợ của chính phủ đóng vai trò quan trọng trong việc giảm rào cản chi phí vốn cho các dự án công nghệ xanh.

Hỗ trợ các ưu đãi cho ngành công nghiệp: Các dự án sản xuất sản phẩm công nghiệp hỗ trợ, bao gồm nguyên liệu cho ngành dệt may (sợi, vải) được hưởng ưu đãi thuế theo Nghị định số 57/2021/NĐ-CP. Doanh nghiệp cần nộp hồ sơ và nhận xác nhận ưu đãi từ Bộ Công Thương để được hưởng các chính sách này.[14]

Ưu đãi vốn xanh: Vốn là rào cản lớn nhất cho việc đầu tư công nghệ hiện đại. Để giải quyết vấn đề này, Quỹ Bảo vệ Môi trường Việt Nam hỗ trợ nguồn vốn lớn (trên 3.000 tỷ đồng) cho các dự án liên quan đến tái chế, thu gom, xử lý rác thải và năng lượng xanh. Đặc biệt, thời hạn vay tối đa lên đến 10 năm với lãi suất cực kỳ ưu đãi, chỉ 2,61 tỷ đồng/năm.[15]

Việc Chính phủ cung cấp vốn với lãi suất thấp và ưu đãi thuế cho các ngành công nghiệp hỗ trợ đã giúp giảm đáng kể chi phí đầu tư (CAPEX) cho các nhà đầu tư. Điều này cho phép các dự án công nghệ cao như tái chế hóa chất hoặc nhuộm không dùng nước trở nên khả thi hơn về mặt tài chính, đồng thời định hình lại mô hình kinh doanh, cho phép các doanh nghiệp Việt Nam cạnh tranh bằng công nghệ và tính bền vững, thay vì chỉ cạnh tranh về chi phí lao động.

Kết luận

Ngành dệt may Việt Nam vẫn là ngành xuất khẩu chủ lực, nằm trong top ba toàn cầu và đóng vai trò thiết yếu đối với tăng trưởng thương mại quốc gia. Bên cạnh thành công, ngành dệt may đang đối mặt với nhu cầu chuyển đổi sang phát triển bền vững bằng cách áp dụng vật liệu thân thiện với môi trường và công nghệ xanh. Chính phủ đang hỗ trợ mạnh mẽ thông qua các ưu đãi thuế và vốn xanh lãi suất thấp, tạo môi trường thuận lợi cho doanh nghiệp đầu tư vào công nghệ hiện đại và nâng cao năng lực cạnh tranh.

Đối với các nhà đầu tư nước ngoài, cơ hội dồi dào trong sản xuất sợi sinh học và sợi tái chế, chẳng hạn như sợi cellulose (Modal, Tencel), sợi từ các vật liệu mới như dứa, chuối và tre, cũng như polyester, cotton và nylon tái chế. Công nghệ nhuộm xanh, bao gồm nhuộm không cần nước và quy trình xử lý nước thải giúp giảm thiểu sử dụng năng lượng và nước, cũng là những cơ hội quan trọng. Đầu tư vào cơ sở hạ tầng xanh, chẳng hạn như các khu công nghiệp dệt may thân thiện với môi trường, và các dịch vụ hỗ trợ như phòng thí nghiệm chứng nhận (GOTS, GRS) cũng là những cơ hội then chốt. Tóm lại, thị trường vật liệu dệt bền vững của Việt Nam đang bước vào giai đoạn vàng cho FDI, mang đến cho các nhà đầu tư lợi thế về chi phí và cơ hội tham gia vào một ngành công nghiệp đang phát triển nhanh chóng.

[1] Skhcn.daklak.gov.vn, Tái chế rác thải dệt may theo chu trình khép kín: Đột phá từ công nghệ phân loại hóa học (https://skhcn.daklak.gov.vn/tai-che-khep-kin-phe-thai-det-may-buoc-dot-pha-tu-cong-nghe-phan-loai-hoa-chat-8325.html)

[2] Haitrieu.com, Top 7 loại vải thân thiện với môi trường – Vật liệu xanh, bền vững (https://haitrieu.com/blogs/loai-vai-than-thien-voi-moi-truong/)

[3] Tapchicongthuong.vn, Động lực nào thúc đẩy quá trình “xanh hóa” chuỗi cung ứng dệt may, da giày? ( https://tapchicongthuong.vn/dong-luc-nao-thuc-day–xanh-hoa–chuoi-cung-ung-det-may–da-giay-129048.htm )

[4] Khcnhungyen.gov.vn, Tiêu chuẩn GOTS và GRS: Công cụ chính thúc đẩy chuyển đổi xanh của ngành dệt may (http://khcnhungyen.gov.vn/tin-tuc/tieu-chuan-gots-va-grs-cong-cu-then-chot-thuc-day-nganh-det-may-chuyen-doi-xanh-3516 )

[5] Kirin Capital, Báo cáo triển vọng ngành dệt may năm 2025

[6] Kirin Capital, Báo cáo triển vọng ngành dệt may năm 2025

[7] Kirin Capital, Báo cáo triển vọng ngành dệt may năm 2025

[8] Haitrieu.com, Top 7 loại vải thân thiện với môi trường – Vật liệu xanh, bền vững (https://haitrieu.com/blogs/loai-vai-than-thien-voi-moi-truong/)

[9] Pvn.vn, Nhựa sinh học và khả năng ứng dụng tại Việt Nam (https://pvn.vn/DataStore/Documents/2020/TCDK/T4/Le%20Duong%20Hai%20p.32-39.pdf )

[10] Ungphosuco.vn, Tái chế chất thải từ ngành dệt may tại Việt Nam (https://ungphosuco.vn/tai-che-chat-thai-cua-nganh-det-may-o-viet-nam/ )

[11] Bactham.net, Công nghệ xử lý rác thải dệt may tái chế: Giải pháp xanh cho ngành thời trang bền vững (https://bactham.net/cong-nghe-xu-ly-chat-thai-det-may-tai-che.html )

[12] Ungphosuco.vn, Tái chế chất thải từ ngành dệt may tại Việt Nam (https://ungphosuco.vn/tai-che-chat-thai-cua-nganh-det-may-o-viet-nam/ )

[13] Tổng hợp của B&Company, https://greenyarn.vn/

[14] Taxservices.com.vn, Ưu đãi thuế cho sản phẩm công nghiệp hỗ trợ ngành dệt may (https://taxservices.com.vn/blogtax/chu-de-hap-dan/uu-dai-thue-cong-nghiep-ho-tro-nganh-det-may.101.html)

[15] Thanhnien.vn, Tái chế nhựa dệt may…sẽ là tương lai của nền kinh tế – Báo Thanh Niên (https://thanhnien.vn/tai-che-nhua-det-may-se-la-tuong-lai-cua-nen-kinh-te-185240809184614714.htm)

* Lưu ý: Nếu bạn muốn trích dẫn thông tin trong bài viết này, vui lòng ghi rõ nguồn và kèm theo link bài viết để đảm bảo tôn trọng bản quyền.